صرافی غیرمتمرکز یونی سواپ

یونی سواپ (Uniswap) یه صرافی غیرمتمرکزه که روی بلاکچین اتریوم کار می کنه و به شما این امکان رو می ده که بدون نیاز به ثبت نام یا احراز هویت، ارزهای دیجیتال رو خیلی راحت و مستقیم از کیف پول خودتون خرید و فروش کنین. این صرافی مخصوصاً برای ما ایرانی ها که همیشه با دردسر تحریم ها و محدودیت صرافی های متمرکز روبه رو هستیم، یه راهکار عالیه.

اگه تا حالا اسم صرافی های غیرمتمرکز یا همون DEX رو شنیده باشین، یونی سواپ قطعاً یکی از اولین و بزرگترین اون هاست. اینجا خبری از واسطه و نهاد مرکزی نیست؛ همه چیز با قراردادهای هوشمند و شفافیت بلاکچین پیش می ره. در ادامه می خوایم حسابی سر از کار یونی سواپ در بیاریم، ببینیم چطور کار می کنه، چه خوبی ها و بدی هایی داره و چطور می تونیم ازش استفاده کنیم تا معاملاتمون امن و مطمئن باشه.

یونی سواپ چیه و چرا اینقدر سر و صدا کرده؟

صرافی های غیرمتمرکز یا DEX (Decentralized Exchange) مثل یونی سواپ، فرقشون با صرافی های متمرکز مثل بایننس یا کوین بیس از زمین تا آسمونه. توی صرافی های متمرکز، شما باید پول و ارز دیجیتالتون رو بسپارین دست یه شرکت که خودش مسئول نگهداری دارایی ها و اجرای معاملات شماست. این یعنی یه واسطه مرکزی وجود داره که هم می تونه حساب شما رو مسدود کنه و هم در معرض حملات هکری بزرگ قرار بگیره.

اما یونی سواپ این بازی رو عوض کرده! اینجا شما خودتون صاحب کامل دارایی هاتون هستین. یعنی چی؟ یعنی ارزهای دیجیتال توی کیف پول شخصی شما می مونن و فقط وقتی می خواین معامله ای انجام بدین، قرارداد هوشمند یونی سواپ مستقیماً بین کیف پول شما و استخرهای نقدینگی، عملیات رو انجام می ده. این قضیه برای ما ایرانی ها که به خاطر تحریم ها خیلی وقت ها با مشکل احراز هویت و مسدود شدن حساب روبه رو می شیم، یه مزیت بزرگ محسوب می شه. دیگه لازم نیست نگران باشین که یه روز صبح بیدار شین و ببینین حسابتون توی یه صرافی خارجی بسته شده!

یونی سواپ اولین صرافی غیرمتمرکز بزرگی بود که با مدل بازارساز خودکار یا AMM اومد تو بازی و عملاً یه انقلاب توی دنیای دیفای (DeFi) به وجود آورد. این سیستم به جای اینکه مثل صرافی های قدیمی از دفتر سفارش (Order Book) استفاده کنه، از استخرهای نقدینگی بهره می بره که جلوتر بیشتر در موردش حرف می زنیم. همین نوآوری ها باعث شد یونی سواپ خیلی سریع به یکی از قطب های اصلی دیفای تبدیل بشه و حجم معاملات روزانه اش سر به فلک بکشه.

بازارساز خودکار (AMM)؛ قلب تپنده یونی سواپ

همونطور که گفتیم، یونی سواپ از یه مدل جالب به اسم بازارساز خودکار یا AMM استفاده می کنه. حالا این یعنی چی؟ فرض کنین شما می خواین اتریوم (ETH) رو با تتر (USDT) عوض کنین. توی صرافی های سنتی، شما یه سفارش خرید یا فروش می ذاشتین و منتظر می موندین تا یکی پیدا بشه که بخواد با قیمت مورد نظر شما معامله کنه. اما توی یونی سواپ، داستان فرق می کنه.

اینجا یه چیزی به اسم «استخر نقدینگی» داریم. هر استخر نقدینگی از دو ارز دیجیتال تشکیل شده، مثلاً یه استخر ETH/USDT. حالا کاربرا میان و دارایی های خودشون رو (به نسبت مساوی از هر دو ارز) می ریزن تو این استخر. این افراد رو می گن «تامین کننده نقدینگی» یا LP (Liquidity Provider). در عوضِ این کار، اونا یه توکن LP دریافت می کنن که نشون دهنده سهمشونه از اون استخر. فرمول جادویی که قیمت رو توی این استخرها مشخص می کنه، خیلی ساده است: «x ضربدر y مساوی با k» که توش x و y مقدار دو ارز توی استخرن و k یه عدده که همیشه باید ثابت بمونه.

حالا فرض کنین شما می خواین ETH بخرین و USDT بدین. وقتی این کار رو می کنین، مقدار USDT توی استخر زیاد می شه و مقدار ETH کم. برای اینکه اون k ثابت بمونه، قیمت ETH بالا می ره و قیمت USDT پایین میاد. یعنی با هر معامله، قیمت ها بر اساس این فرمول به صورت خودکار تنظیم می شن. تامین کننده های نقدینگی هم در ازای زحمتشون، از کارمزدهای هر تراکنش سهم می برن. اینجوری یه بازار همیشه فعال و بدون نیاز به واسطه داریم.

تاریخچه یونی سواپ: از ایده تا غول دیفای امروز

یونی سواپ از اون پروژه هاییه که داستان جالبی داره. هایدن آدامز، بنیان گذار یونی سواپ، این پروتکل رو سال ۲۰۱۸ راه اندازی کرد، اما ایده اصلیش از یه نخبه دیگه دنیای کریپتو، یعنی ویتالیک بوترین (بنیان گذار اتریوم) اومده بود. ویتالیک یه جورایی پدر معنوی این پروژه محسوب می شه و حتی بنیاد اتریوم هم کمک مالی زیادی به هایدن کرد تا بتونه این ایده رو عملی کنه. هدف اصلی این بود که یه صرافی غیرمتمرکز و ساده ساخته بشه که همه بتونن ازش استفاده کنن.

ورژن های اولیه: UniSwap V1 و V2 چه تغییراتی آوردن؟

اولین نسخه یونی سواپ (V1) تو نوامبر ۲۰۱۸ اومد و یه قدم بزرگ تو دنیای دیفای بود. این نسخه فقط می تونست جفت ارزهای ETH/ERC-20 رو پشتیبانی کنه. یعنی برای هر توکن، باید حتماً با اتریوم جفت می شد. خب، این یه جورایی محدودیت داشت و تامین کننده های نقدینگی هم علاوه بر نوسانات توکن، باید ریسک نوسانات اتریوم رو هم تحمل می کردن.

بعد از اینکه پتانسیل این ایده دیده شد، تیم یونی سواپ سرمایه جذب کرد و دست به کار شد تا V2 رو بسازه. UniSwap V2 تو ژوئن ۲۰۲۰ عرضه شد و حسابی بهبود پیدا کرد. مهم ترین ویژگیش این بود که حالا می تونست جفت ارزهای ERC-20/ERC-20 رو هم پشتیبانی کنه. یعنی دیگه لازم نبود حتماً یه طرف معامله اتریوم باشه. یه قابلیت باحال دیگه هم به اسم «فلش سواپ» (Flash Swaps) اضافه شد که به کاربرا اجازه می داد بدون سرمایه اولیه، توکن برداشت کنن، به شرطی که بعداً پسش بدن یا بخشیش رو پرداخت کنن. این قابلیت برای آربیتراژها خیلی کارآمد بود.

انقلاب بهره وری سرمایه با Uniswap V3

نسخه سوم یونی سواپ (V3) که تو سال ۲۰۲۱ معرفی شد، یه جورایی انقلاب توی بهره وری سرمایه بود. تا قبل از V3، تامین کننده های نقدینگی باید سرمایه شون رو تو یه محدوده قیمتی از صفر تا بی نهایت در استخر می ذاشتن. این یعنی بیشتر سرمایه همیشه غیرفعال بود و کارمزدی ازش به دست نمی اومد، چون قیمت توکن ها توی یه محدوده خاص نوسان می کرد و فقط اون بخش از نقدینگی استفاده می شد.

اما V3 با «نقدینگی متمرکز» (Concentrated Liquidity) اومد که LPها می تونن محدوده قیمتی مشخصی رو برای تامین نقدینگی خودشون انتخاب کنن. مثلاً می تونی بگی من فقط حاضرم بین قیمت ۱۰۰ تا ۲۰۰ دلار برای ETH نقدینگی فراهم کنم. اینطوری سرمایه شون تو اون محدوده متمرکز می شه و بازدهی بیشتری از کارمزدها می گیرن. البته این قابلیت یه چالش هم داشت: دیگه موقعیت های LP قابل تعویض (fungible) نبودن و هر موقعیت LP حالا تبدیل به یه توکن غیرمثلی (NFT) می شد. این یعنی دیگه نمی شد اونا رو به عنوان وثیقه تو پروتکل های دیگه دیفای گذاشت.

نگاهی به آینده: Uniswap V4 با هوک و سینگلتون

یونی سواپ همیشه در حال پیشرفته و ورژن ۴ قراره یه گام بلند دیگه باشه. درسته که هنوز به صورت رسمی عرضه نشده و در مرحله پیش نویس کد (Draft Code) و آزمایشه (و وابسته به آپدیت دنکان اتریوم)، اما اطلاعاتی که ازش اومده خیلی هیجان انگیزه. دو تا از مهم ترین ویژگی های V4، «هوک ها» (Hooks) و «سینگلتون» (Singleton) هستن.

«هوک ها» مثل افزونه هایی می مونن که به استخرهای نقدینگی وصل می شن و قابلیت های سفارشی بهشون اضافه می کنن. مثلاً می تونن کارمزدهای پویا داشته باشن، یا حتی سفارشات لیمیت رو داخل خود صرافی انجام بدن، یا مثل یه بازارساز میانگین وزنی زمانی (TWAMM) عمل کنن که سفارشات بزرگ رو به بخش های کوچکتر تقسیم می کنه تا تاثیر کمتری روی قیمت بذاره و از حملات فرانت رانینگ جلوگیری کنه. این یعنی عملاً هر کسی می تونه استخر نقدینگی خودش رو با قابلیت های خاصی که دوست داره بسازه.

«سینگلتون» هم یه تغییر بزرگ دیگه است. تو نسخه های قبلی، هر استخر نقدینگی یه قرارداد هوشمند جداگانه داشت که باعث می شد انتقال توکن بین استخرها گرون در بیاد. اما تو V4، همه استخرها قراره تو یه قرارداد هوشمند واحد نگهداری بشن. این باعث می شه که کارمزد گس به شدت کاهش پیدا کنه (یونی سواپ ادعا می کنه تا ۹۹ درصد!). یه قابلیت دیگه هم به اسم «حسابداری فوری» (Flash Accounting) اضافه شده که عملیات رو ساده تر می کنه و هزینه ها رو می آره پایین.

یه خبر خوب دیگه هم اینه که تو V4، جفت ارزهای ETH دوباره برمی گردن! قبلاً برای معامله با اتریوم، باید اون رو به WETH تبدیل می کردین که خودش کارمزد اضافه داشت. اما حالا با سینگلتون و فلش اکانتینگ، می تونین مستقیماً با ETH معامله کنین و هزینه گس رو هم نصف کنین. البته مجوز این نسخه (Business Source License) فعلاً برای ۴ سال محدودیت هایی برای استفاده تولیدی داره که برای بعضی ها ناراحت کننده است.

اخیراً یه ویژگی جدید به نسخه وب یونی سواپ اضافه شده که به شما اجازه می ده توکن ها رو مستقیماً از داخل خود برنامه ارسال کنین. این یعنی دیگه لازم نیست برای ارسال توکن ها، از صرافی خارج شین و برین سراغ کیف پولتون. این کار مدیریت دارایی ها رو خیلی راحت تر می کنه.

راهنمای عملی: چطور با یونی سواپ کار کنیم؟ (گام به گام)

رسیدیم به بخش جذاب ماجرا! حالا که فهمیدیم یونی سواپ چیه و چه نسخه هایی داره، وقتشه که آستین ها رو بالا بزنیم و یاد بگیریم چطور باهاش کار کنیم. قول می دم اونقدرها هم که فکر می کنین پیچیده نیست، مخصوصاً با لحن خودمونی که اینجا قراره همه چیز رو توضیح بدم!

اتصال کیف پول: متامسک، تراست ولت و بقیه رفقا

اولین قدم برای ورود به دنیای یونی سواپ، اتصال کیف پولتون به این پلتفرمه. یادتون باشه چون یونی سواپ یه صرافی غیرمتمرکزه، نیازی به ثبت نام، ایمیل یا احراز هویت نداره. فقط کافیه یه کیف پول داشته باشین که از بلاکچین اتریوم و توکن های ERC-20 پشتیبانی می کنه. کیف پول هایی مثل متامسک (MetaMask)، تراست ولت (Trust Wallet)، یا حتی کیف پول رسمی یونی سواپ (Uniswap Wallet) گزینه های خوبی هستن.

برای اتصال کیف پول، کافیه وارد سایت app.uniswap.org بشین. (حواستون باشه که چون ایران تحریمه، باید حتماً با یه VPN با آی پی ثابت و معتبر وارد بشین تا مشکلی پیش نیاد.)

1. روی دکمه Connect Wallet کلیک کنید.
2. لیستی از کیف پول های پشتیبانی شده نمایش داده میشه. کیف پول خودتون رو از بینشون انتخاب کنید. مثلاً اگه متامسک دارین، اون رو انتخاب کنید.
3. بعد از انتخاب، کیف پولتون از شما یه تاییدیه می خواد که اجازه اتصال به یونی سواپ رو بدین. این تاییدیه رو صادر کنید.

همین! به همین سادگی کیف پولتون به یونی سواپ وصل شد و حالا می تونین معاملاتتون رو شروع کنین. اگه از مرورگر داخلی کیف پولتون (مثل DApps Browser در تراست ولت) استفاده می کنین، مراحل تقریباً همینه و حتی گاهی راحت تره.

خرید و فروش (Swap) ارز دیجیتال در یونی سواپ (مثل آب خوردن!)

حالا که کیف پولتون وصل شد، وقتشه اولین سواپ رو انجام بدین! این همونجاست که می تونین یه توکن رو با یه توکن دیگه عوض کنین. فرض کنیم می خواین تتر (USDT) بدین و یونی (UNI) بگیرین.

1. انتخاب توکن ها: در بخش Swap (معمولاً پیش فرض بازه)، توکن مبدأ (اون چیزی که می دین) رو انتخاب کنید. مثلاً USDT. بعد توکن مقصد (اون چیزی که می گیرین) رو انتخاب کنید، مثلاً UNI.
2. مراقب توکن های جعلی باشین: این یکی خیلی مهمه! چون هر کسی می تونه توکن جدید بسازه و توی یونی سواپ لیست کنه، بازار پر از توکن های جعلیه که اسمشون شبیه توکن های معروفه. برای اینکه تو دام کلاهبردارا نیفتین، همیشه آدرس قرارداد هوشمند (Contract Address) توکن مقصد رو از یه منبع معتبر مثل سایت CoinMarketCap یا CoinGecko پیدا کنید و اون رو تو کادر جستجوی توکن، کپی کنید. این بهترین راه برای اطمینان از صحت توکنه.
3. مبلغ رو وارد کنید: حالا مقداری رو که می خواین سواپ کنین، وارد کنید. مثلاً ۱۰۰ USDT. یونی سواپ بهتون نشون می ده که با این مقدار، چقدر UNI دریافت می کنین.
4. تنظیم لغزش قیمت (Slippage Tolerance): یه چرخ دنده کنار کادر توکن ها می بینین. روش کلیک کنین. Slippage Tolerance یا همون لغزش قیمت خیلی مهمه. این درصد نشون می ده که اگه قیمت توکن در لحظه معامله کمی تغییر کرد، تا چند درصد رو حاضرید قبول کنید. اگه بازار پرنوسانه یا توکن مورد نظرتون نقدینگی کمی داره، ممکنه مجبور بشین این درصد رو کمی بالاتر ببرین تا معامله تون با موفقیت انجام شه. معمولاً ۰.۵ تا ۱ درصد مناسبه.
5. کارمزد گس (Gas Fee): یه چیز دیگه که باید حواستون بهش باشه، کارمزد گس اتریومه. چون یونی سواپ روی شبکه اتریوم کار می کنه (البته روی لایه دوم ها هم هست)، برای هر تراکنش باید یه کارمزد به ماینرهای اتریوم بدین. این کارمزد بسته به شلوغی شبکه ممکنه کم یا زیاد باشه. قبل از تایید نهایی، میزان گس رو چک کنین.
6. تایید نهایی: حالا که همه چیز رو بررسی کردین، دکمه Swap رو بزنید. کیف پولتون یه پنجره دیگه باز می کنه و ازتون می خواد که تراکنش رو تایید کنین. جزئیات رو با دقت بخونین و اگه همه چیز اوکی بود، تایید کنین.

تبریک! سواپ شما انجام شد و توکن های جدید به کیف پولتون منتقل شدن. به همین سادگی!

سفارش گذاری محدود (Limit Order): ترید حرفه ای تر

یکی از قابلیت های خوبی که یونی سواپ داره، امکان سفارش گذاری محدوده (Limit Order) است. این یعنی چی؟ یعنی شما می تونین یه قیمت دلخواه برای خرید یا فروش توکن تعیین کنین و صرافی منتظر می مونه تا قیمت به اون حد برسه و بعد تراکنش رو انجام بده. اینجوری لازم نیست همیشه پای چارت باشین.

برای این کار، بعد از وصل کردن کیف پول، به جای بخش Swap، برید تو قسمت Limit. اینجا می تونین توکن مبدأ و مقصد رو انتخاب کنین، بعد قیمتی که می خواین معامله توش انجام شه رو وارد کنین (مثلاً بگین اگه ETH به ۴۰۰۰ دلار رسید، ۱۰ تتر بفروشم). می تونین یه تاریخ انقضا هم برای سفارشتون تعیین کنین. بعد از وارد کردن همه جزئیات، روی Submit Order کلیک کنین و تراکنش رو تو کیف پولتون تایید کنین. به همین راحتی، سفارشتون ثبت می شه و منتظر می مونه تا به قیمت دلخواه شما برسه.

تامین نقدینگی (LP) و کسب درآمد: یک فرصت جذاب!

یکی از راه های جذاب درآمدزایی تو یونی سواپ، تامین نقدینگیه. یادتونه گفتیم کاربرا میان دارایی شون رو می ریزن تو استخرهای نقدینگی؟ حالا اگه شما هم این کار رو کنین، بهتون کارمزد از هر تراکنش پرداخت می شه. این می تونه یه منبع درآمد غیرفعال باشه.

تامین نقدینگی در Uniswap V3 (با Concentrated Liquidity):

تو V3 قضیه یه کوچولو پیشرفته تره چون می تونین نقدینگی رو متمرکز کنین:

1. بخش Pool رو پیدا کنین: وارد یونی سواپ بشین و از منوی بالا یا کنار صفحه، گزینه Pool رو پیدا کنین و روش کلیک کنین.
2. ساخت موقعیت جدید: روی New Position یا Create Position کلیک کنین.
3. انتخاب جفت ارز: جفت ارز مورد نظرتون رو انتخاب کنین. مثلاً ETH/USDT.
4. انتخاب سطح کارمزد: یونی سواپ سطوح کارمزد مختلفی داره (مثلاً ۰.۰۵٪، ۰.۳٪، ۱٪). هر چی کارمزد بالاتر باشه، درآمد بیشتری گیرتون میاد، اما باید حجم معاملات تو اون استخر هم زیاد باشه تا به صرفه باشه.
5. تنظیم محدوده قیمتی (Concentrated Liquidity): اینجا قسمتیه که V3 رو خاص می کنه. می تونین یه محدوده قیمتی برای تامین نقدینگی تون مشخص کنین. مثلاً اگه می دونین ETH بین ۴۰۰۰ تا ۴۵۰۰ دلار نوسان می کنه، می تونین نقدینگی تون رو تو این محدوده متمرکز کنین. این کار باعث می شه سرمایه تون کارآمدتر استفاده بشه و کارمزد بیشتری دریافت کنین. اگه قیمت از این محدوده خارج بشه، نقدینگی شما غیرفعال می شه و کارمزدی بهتون تعلق نمی گیره تا وقتی قیمت برگرده تو محدوده. می تونین Full Range رو هم انتخاب کنین که مثل V2 عمل می کنه ولی بازدهی کمتری داره.
6. واریز دارایی: مقدار مورد نظر از هر دو ارز رو به نسبت مساوی وارد کنین.
7. تایید و ایجاد موقعیت: تراکنش رو توی کیف پولتون تایید کنین. بعد از تایید، یه NFT به عنوان سند مالکیت موقعیت نقدینگی تون به کیف پولتون اضافه می شه. این NFT نشون دهنده سهم شما از استخره و برای برداشت سود یا خروج از موقعیت بهش نیاز دارین.

تامین نقدینگی در Uniswap V2 (برای سادگی):

اگه V3 براتون یکم پیچیده به نظر می رسه یا می خواین با یه روش ساده تر شروع کنین، می تونین از V2 استفاده کنین. تو V2 خبری از نقدینگی متمرکز نیست و نقدینگی شما به صورت یکنواخت تو کل محدوده قیمتی توزیع می شه.

1. همون مراحل بالا رو تا انتخاب جفت ارز برین.
2. به جای تنظیم محدوده قیمتی، فقط مقادیر مورد نظر از هر دو توکن رو وارد کنین.
3. تراکنش رو تایید کنین.

به همین راحتی LP شدین! یادتون باشه که می تونین درآمدتون رو از کارمزدها هر وقت که خواستین برداشت کنین.

ضرر ناپایدار (Impermanent Loss): حواستون باشه!

یکی از مهم ترین چیزایی که باید به عنوان تامین کننده نقدینگی (LP) تو یونی سواپ حواستون بهش باشه، مفهوم ضرر ناپایدار (Impermanent Loss) هست. این پدیده وقتی اتفاق می افته که قیمت ارزهای داخل استخر نقدینگی نسبت به وقتی که شما دارایی تون رو واریز کردین، تغییر کنه. بذارین با یه مثال ساده توضیح بدم:

فرض کنین شما ۱ اتریوم (ETH) و ۱۰۰۰ تتر (USDT) رو توی یه استخر نقدینگی یونی سواپ می ذارین، با این فرض که قیمت هر ETH الان ۱۰۰۰ دلاره. در مجموع ۲۰۰0 دلار دارین تو استخر. حالا اگه قیمت اتریوم بره بالا و بشه ۲۰۰۰ دلار، آربیتراژکننده ها میان و از استخر اتریوم ارزون می خرن و بیرون می فروشن تا نسبت توکن ها به تعادل برگرده. در نتیجه، شما وقتی از استخر خارج می شین، ممکنه کمتر از ۱ اتریوم و بیشتر از ۱۰۰۰ تتر دریافت کنین. اگه همون اول اتریوم رو هولد کرده بودین و نمی ذاشتین تو استخر، الان همون ۱ اتریوم شما ۲۰۰۰ دلار ارزش داشت، به اضافه همون ۱۰۰۰ تتر که می شد ۳۰۰۰ دلار. اما چون گذاشتین تو استخر و قیمت تغییر کرد، ممکنه الان مثلاً ۰.۷۵ اتریوم و ۱۵۰۰ تتر دریافت کنین که جمعاً میشه ۲۷۵۰ دلار. این ۲۵۰ دلار تفاوت، همون ضرر ناپایداره.

چرا بهش می گن ناپایدار؟ چون اگه قیمت ها به همون نسبتی که اول واریز کردین برگردن، این ضرر از بین می ره. اما اگه برنگرده، ممکنه حتی با در نظر گرفتن کارمزدهایی که دریافت کردین، باز هم کمتر از حالتی سود کنین که فقط دارایی رو نگه داشته بودین. پس حتماً قبل از LP شدن، ریسک های ضرر ناپایدار رو خوب بشناسین و مدیریت ریسک رو جدی بگیرین.

خرید و فروش NFT در یونی سواپ: دنیای توکن های غیرمثلی

جالبه بدونین که یونی سواپ فقط برای سواپ توکن ها نیست. از سال ۲۰۲۲، یونی سواپ یه تجمیع کننده NFT هم راه اندازی کرده که بهتون اجازه می ده توکن های غیرمثلی (NFT) رو هم مستقیماً تو پلتفرم خودش خرید و فروش کنین. این تجمیع کننده، بازارهای مختلف NFT مثل OpenSea، X2Y2، LooksRare و… رو به هم وصل می کنه و به شما بهترین قیمت ها رو برای خرید NFT نشون می ده. حتی ادعا می کنن که با استفاده از روتر جدیدشون، هزینه گس برای معاملات NFT تا ۱۵ درصد هم کمتر می شه. پس اگه اهل دنیای NFT هستین، یونی سواپ می تونه یه گزینه خوب برای معاملاتتون باشه.

توکن UNI: کلید حاکمیت و قدرت در یونی سواپ

یونی (UNI) فقط یه توکن ساده نیست، بلکه رگ حیاتی یونی سواپ و کلید حاکمیت این پروتکله. یعنی چی؟ یعنی هر کسی که توکن UNI داشته باشه، می تونه تو تصمیم گیری های مهم مربوط به آینده یونی سواپ نظر بده و رای بده. این باعث می شه که یونی سواپ واقعاً غیرمتمرکز بمونه و قدرت دست یه عده خاص نباشه.

وقتی یونی سواپ توکن UNI رو سال ۲۰۲۰ عرضه کرد، یه ایردراپ (ایردراپ یعنی توزیع رایگان توکن) بزرگ برای کاربرای قدیمی خودش داشت. اگه اون موقع با یونی سواپ کار کرده بودین، احتمالاً ۴۰۰ تا توکن UNI بهتون تعلق گرفته بود که اون زمان خودش ارزش قابل توجهی داشت. این ایردراپ باعث شد تعداد زیادی از کاربرا صاحب توکن حاکمیتی بشن و تو روند پیشرفت پروتکل سهیم بشن.

کاربرایی که UNI دارن، می تونن تو رای گیری های مربوط به تغییر کارمزدها، اضافه کردن قابلیت های جدید، یا تخصیص بودجه برای توسعه پروتکل شرکت کنن. این یعنی جامعه کاربری نقش مستقیم تو اداره یونی سواپ داره. اگه فکر می کنین یونی سواپ آینده روشنی داره و می خواین تو سرنوشتش شریک باشین، می تونین توکن UNI رو از صرافی های متمرکز یا حتی خودش یونی سواپ (اگه جفت ارزش موجود باشه) خریداری کنین و اون رو تو کیف پولتون نگه دارین.

مزایا و چالش های یونی سواپ: انتخابی هوشمندانه برای ما ایرانی ها؟

خب، هر پلتفرمی خوبی ها و بدی های خودشو داره، یونی سواپ هم از این قاعده مستثنی نیست. بیاین یه نگاهی بندازیم به مزایا و چالش هاش، مخصوصاً از دیدگاه ما ایرانی ها.

مزایا: آزادی و کنترل در دستان شما

• بدون نیاز به احراز هویت (KYC): این مهمترین مزیت برای ما ایرانی هاست! دیگه خبری از آپلود مدارک شناسایی، نگرانی بابت تحریم ها، و مسدود شدن حساب نیست. می تونین با خیال راحت معامله کنین.
• کنترل کامل بر دارایی ها (Non-custodial): دارایی هاتون همیشه توی کیف پول خودتونه و دست هیچ کس نیست. شما کلید خصوصی دارایی هاتون رو در اختیار دارین، نه یه صرافی مرکزی.
• تنوع بی نظیر توکن ها: هر توکن ERC-20 (یا توکن های سایر شبکه های پشتیبانی شده) که تازه وارد بازار شده باشه، اول از همه تو یونی سواپ یا صرافی های مشابه لیست می شه. این یعنی به بازارهای جدید و فرصت های سرمایه گذاری زودتر از بقیه دسترسی دارین.
• شفافیت بالای بلاکچین: تمام تراکنش ها روی بلاکچین ثبت می شن و هر کسی می تونه اون ها رو بررسی کنه. این شفافیت، اعتماد رو بیشتر می کنه.
• فرصت های درآمدزایی: با تامین نقدینگی (LP) و آربیتراژ، می تونین از کارمزدها و تفاوت قیمت ها، برای خودتون درآمد ایجاد کنین.

چالش ها و راه حل ها: موانع پیش رو

• محدودیت های جغرافیایی برای ایرانیان: درسته که یونی سواپ احراز هویت نمی خواد، اما سایتش برای آی پی ایران فیلتره. پس باید حتماً از یه VPN با کیفیت و آی پی ثابت استفاده کنین. اگه آی پی تون مدام عوض بشه، ممکنه مشکلاتی مثل بلاک شدن موقت یا عدم اتصال کیف پول براتون پیش بیاد. پس روی کیفیت VPNتون سرمایه گذاری کنین!
• هزینه بالای گس (Gas Fee) در شبکه اتریوم: متاسفانه اتریوم شبکه گرونیه، مخصوصاً وقتی شلوغ می شه. کارمزد گس می تونه از چند دلار تا ده ها دلار برای یه تراکنش ساده متغیر باشه. این برای معاملات کوچیک اصلا به صرفه نیست.
  • راه حل: از لایه دوم ها (Layer 2s) استفاده کنین! یونی سواپ روی شبکه های لایه دوم مثل پالیگان، آربیتروم، و آپتیمیزم هم فعال شده که کارمزدهاشون خیلی کمتره و سرعتشون هم بالاتره. می تونین ارز دیجیتالتون رو به این شبکه ها منتقل کنین و بعد توی یونی سواپ با کارمزد پایین تر معامله کنین. همچنین، اگه عجله ندارین، تراکنش هاتون رو تو ساعاتی انجام بدین که شبکه اتریوم خلوت تره (معمولاً آخر هفته ها یا ساعات اولیه صبح به وقت جهانی).
• ریسک توکن های جعلی و کلاهبرداری: همونطور که گفتم، هر کسی می تونه توکن تو یونی سواپ لیست کنه. این یعنی بازار پر از توکن های کلاهبرداریه که شبیه توکن های اصلی هستن.
  • راه حل: همیشه، تاکید می کنم همیشه، قبل از خرید هر توکنی، آدرس قرارداد هوشمندش رو از منابع معتبری مثل CoinMarketCap یا CoinGecko چک کنین و اون آدرس رو وارد کنین، نه فقط اسم توکن رو.
• ریسک ضرر ناپایدار (Impermanent Loss): این رو هم بالا توضیح دادم. اگه LP می شین، حتماً ریسکش رو درک کنین.
  • راه حل: از استخرهایی استفاده کنین که جفت ارزهاشون نوسان کمتری دارن (مثلاً استیبل کوین ها) یا از قابلیت نقدینگی متمرکز V3 استفاده کنین تا بتونین محدوده ریسکتون رو مدیریت کنین. تنوع تو پورتفوی نقدینگی هم می تونه کمک کننده باشه.
• پیچیدگی نسبی رابط کاربری برای مبتدی ها: در مقایسه با صرافی های متمرکز، یونی سواپ ممکنه برای کاربرای کاملاً تازه کار یه کم پیچیده به نظر بیاد.
  • راه حل: اول با مبالغ کم شروع کنین و با بخش های مختلفش ور برین. ویدئوهای آموزشی رو ببینین و از راهنماهای گام به گام استفاده کنین.
• فرانت رانینگ (Front-running) و حملات ساندویچی (Sandwich Attacks): تو شبکه اتریوم، ربات هایی هستن که می تونن تراکنش های شما رو شناسایی کنن و قبل از شما، یه معامله انجام بدن و بعد از شما یه معامله دیگه، تا سود کنن و شما متضرر بشین.
  • راه حل: برای جلوگیری از این حملات، می تونین از شبکه های لایه دوم استفاده کنین یا در متامسک (و کیف پول های دیگه) تنظیمات پیشرفته ای وجود داره که می تونین Max Priority Fee یا Max Gas Fee رو کمی کمتر تنظیم کنین تا ربات ها نتونن تراکنشتون رو فرانت ران کنن (البته این کار ممکنه باعث بشه تراکنشتون دیرتر تایید شه). برخی کیف پول ها هم مثل کیف پول اختصاصی یونی سواپ، قابلیت Swap Protection دارن که تراکنش ها رو به یه استخر خصوصی می فرسته تا از این خطرات جلوگیری بشه.

یونی سواپ در میدان رقابت: مقایسه با سایر غول ها

یونی سواپ پادشاه بلامنازع صرافی های غیرمتمرکز اتریومیه، اما تنها DEX توی بازار نیست. رقبای قدرتمندی مثل پنکیک سواپ و سوشی سواپ هم هستن که هر کدوم مزایا و معایب خودشون رو دارن. بیاین یه مقایسه کوچیک بین این سه تا داشته باشیم:

ویژگی	یونی سواپ (Uniswap)	پنکیک سواپ (PancakeSwap)	سوشی سواپ (SushiSwap)
شبکه اصلی	اتریوم (Ethereum)	زنجیره هوشمند بایننس (BNB Chain)	اتریوم (Ethereum) و چندین شبکه دیگر (پلی چین)
مکانیزم	بازارساز خودکار (AMM)	بازارساز خودکار (AMM)	بازارساز خودکار (AMM)
کارمزد معاملات	۰.۰۵٪ تا ۱٪ (معمولاً ۰.۳٪) + گس اتریوم	۰.۲٪ تا ۰.۲۵٪ + گس BNB (خیلی کمتر از اتریوم)	۰.۳٪ + گس اتریوم
حجم معاملات	معمولاً بالاترین در DEXها	بسیار بالا (مخصوصاً در بازار خرسی)	بالا
مزیت اصلی	پیشگام، نوآوری در V3 و V4، بزرگترین اکوسیستم روی اتریوم	کارمزد بسیار پایین، سرعت بالا، گزینه ی محبوب برای میم کوین ها	قابلیت های متنوع (مثل ییلد فارمینگ، وام دهی) فراتر از سواپ ساده
تجربه کاربری	پیشرفته و کاربرپسند، اما کمی پیچیده تر در V3	بسیار ساده و روان	متوسط، کمی شلوغ تر از یونی سواپ

همونطور که می بینین، هر کدوم از این DEXها برای خودشون ویژگی های منحصر به فردی دارن. یونی سواپ یه جورایی همون استاندارد طلاست، ولی پنکیک سواپ برای کاربرای جدیدتر و معامله با کارمزد کم یه گزینه عالیه، و سوشی سواپ هم قابلیت های اضافه زیادی برای علاقه مندان به دیفای داره.

نکات امنیتی و توصیه های طلایی

وقتی وارد دنیای کریپتو می شین، امنیت حرف اول رو می زنه. مخصوصاً تو فضای غیرمتمرکز که خودتون مسئول همه چیز هستین. پس این نکات رو آویزه گوشتون کنین:

• همیشه از آدرس های وب سایت رسمی استفاده کنین: هیچ وقت از طریق لینک هایی که تو ایمیل های مشکوک یا شبکه های اجتماعی ناشناس براتون میاد، وارد صرافی یونی سواپ نشین. همیشه آدرس app.uniswap.org رو دستی تو مرورگرتون وارد کنین تا قربانی فیشینگ نشین.
• پشتیبان گیری امن از Seed Phrase/Private Key: مهم ترین دارایی شما، عبارت بازیابی (Seed Phrase) یا کلید خصوصیتونه. این ها رو جایی امن، آفلاین و دور از دسترس بقیه نگه دارین. هرگز اون ها رو تو کامپیوتر یا گوشی تون ذخیره نکنین، و به هیچ کس هم نشون ندین. اگه اینا رو از دست بدین، همه پولتون رفته.
• مراقب حملات فیشینگ و بدافزارها باشین: همیشه لینک ها رو چک کنین، به پیام های ناآشنا اعتماد نکنین، و آنتی ویروس و فایروالتون رو به روز نگه دارین.
• بررسی و ابطال مجوزهای (Token Approvals) اضافی: وقتی یه بار توکنی رو تو یه DEX سواپ می کنین، کیف پولتون ممکنه یه مجوز (Approval) بده که دفعه های بعد دیگه نیاز به تایید نباشه. اما گاهی اوقات این مجوزها می تونن خطرناک باشن اگه به قراردادهای هوشمند مشکوک وصل بشن. می تونین از ابزارهایی مثل Revoke.cash برای ابطال مجوزهای اضافی استفاده کنین.
• مدیریت ریسک در تامین نقدینگی: اگه LP می شین، همیشه ریسک ضرر ناپایدار رو در نظر بگیرین. سرمایه تون رو فقط تو یه استخر نذارین و پورتفوی متنوعی داشته باشین.
• به روزرسانی مداوم اطلاعات: دنیای کریپتو و دیفای با سرعت نور تغییر می کنه. همیشه اطلاعاتتون رو به روز نگه دارین و قبل از هر کاری، خوب تحقیق کنین.

سوالات متداول (FAQ)

یونی سواپ چقدر امنه؟

یونی سواپ به دلیل ساختار غیرمتمرکز و متن باز بودنش، ذاتاً امنیت بالایی داره. قراردادهای هوشمندش بارها بررسی شدن و به دلیل اینکه دارایی ها همیشه تو کیف پول خود کاربر می مونه (و نه دست صرافی)، ریسک هک شدن کل صرافی و از دست رفتن دارایی ها وجود نداره. البته همیشه ریسک هایی مثل خطای کاربری، استفاده از توکن های جعلی، یا حملات فیشینگ وجود داره که به خود شما بستگی داره چقدر محتاط باشین.

آیا یونی سواپ نیاز به احراز هویت داره؟

نه، یکی از بزرگترین مزایای یونی سواپ اینه که هیچ نیازی به احراز هویت (KYC) نداره. شما می تونین بدون ثبت نام، ارائه ایمیل، شماره تلفن یا مدارک شناسایی، به راحتی از طریق اتصال کیف پولتون به این صرافی، معاملاتتون رو انجام بدین.

کارمزد یونی سواپ چقدره؟

کارمزد پایه برای هر معامله در یونی سواپ معمولاً ۰.۳٪ از مبلغ معامله است که مستقیماً بین تامین کننده های نقدینگی تقسیم می شه. علاوه بر این، باید کارمزد گس شبکه اتریوم رو هم پرداخت کنین که بسته به شلوغی شبکه ممکنه متفاوت باشه. تو نسخه های جدیدتر یونی سواپ و روی شبکه های لایه دوم، کارمزدها خیلی کمتر شدن.

چطور ارز دیجیتال رو به کیف پول متصل به یونی سواپ منتقل کنیم؟

برای اینکه بتونین با یونی سواپ معامله کنین، باید ارزهای دیجیتال مورد نظرتون رو توی کیف پولی داشته باشین که به یونی سواپ وصل می کنین (مثلاً متامسک یا تراست ولت). اگه ارزتون رو تو یه صرافی داخلی خریدین، می تونین اون رو مستقیماً به آدرس کیف پول شخصیتون منتقل کنین. فقط کافیه آدرس عمومی کیف پولتون رو از داخل همون کیف پول کپی کنین و به عنوان آدرس مقصد در صرافی داخلی وارد کنین.

ضرر ناپایدار چیه و چطور میشه جلوش رو گرفت؟

ضرر ناپایدار (Impermanent Loss) وقتی اتفاق می افته که قیمت ارزهای داخل استخر نقدینگی نسبت به زمانی که شما دارایی تون رو واریز کردین، به شدت تغییر کنه. این می تونه باعث بشه که ارزش دارایی تون وقتی از استخر خارج می شین، کمتر از حالتی باشه که اون رو فقط تو کیف پولتون نگه داشته بودین. برای جلوگیری از این ضرر، می تونین استخرهایی رو انتخاب کنین که نوسان قیمت کمتری دارن (مثل جفت استیبل کوین ها) یا از ویژگی نقدینگی متمرکز در Uniswap V3 استفاده کنین تا محدوده ریسکتون رو مدیریت کنین. همچنین، درک کامل این مفهوم و محاسبه ریسک قبل از ورود به استخرهای نقدینگی ضروریه.

نتیجه گیری

یونی سواپ واقعاً یه بازیگر کلیدی تو دنیای غیرمتمرکز ارزهای دیجیتاله. با اینکه کار کردن باهاش ممکنه در ابتدا یه کم قلق داشته باشه و چالش هایی مثل کارمزد گس بالا روی شبکه اتریوم رو داره، اما مزایای بزرگی مثل عدم نیاز به احراز هویت، کنترل کامل بر دارایی ها، و دسترسی به یه دنیا توکن جدید رو فراهم می کنه. مخصوصاً برای ما ایرانی ها، یونی سواپ یه پنجره مهم به سمت بازارهای جهانی ارز دیجیتاله که می تونه خیلی کاربردی باشه.

اگه با آگاهی و دقت کافی از این پلتفرم استفاده کنین، می تونین از تمام پتانسیلش برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال، تامین نقدینگی و حتی کسب درآمد بهره مند بشین. پس یادتون باشه، تحقیق، احتیاط و به روز بودن، کلید موفقیته توی این دنیای پرهیجان.