ضرورت ثبت دستاوردهای علمی و فناوری در گوگل اسکالر/ انجام بیش از ۷۰ درصد پژوهش های کشور در دانشگاه ها

نقی زاده در گفت وگو با ساینس بلاگ مطرح کرد؛

رضا نقی زاده مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم تحقیقات و فناوری در گفت وگو با خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری ساینس بلاگ درباره چگونگی ارتقای آمار علمی کشور اظهار کرد: در گزارش فعلی آمار علمی را معادل مقالات و ثبت اختراع یا پتنت های منتشر شده در نظر می گیرند. 

وی افزود: بررسی «کمیت مقالات علمی ثبت شده از سوی دانشمندان و استادان ایرانی در نشریات علمی بین المللی» «کیفیت که با نرخ ارجاعات سنجیده می شود» و «کاربردی بودن مقالات منتشر شده» ۳ موضوع کلیدی در بحث مقالات علمی است که باید به صورت همزمان مورد توجه قرار بگیرند و روی آنها کار شود. 

کاهش رتبه علمی کشور نتیجه غفلت از کمیت مقالات 

نقی زاده با بیان اینکه غفلت از کمیت مقالات باعث کاهش رتبه تولید علمی ایران می شود؛ تاکید کرد: متاسفانه در دو سال اخیر شاهد کاهش رتبه علمی ایران بوده ایم که همین روند جایگاه علمی ایران در دنیا را تحت تاثیر قرار داده است. 

نامناسب بودن میزان سرانه تولید مقالات

وی در پاسخ به این سوال که کاربردی بودن مقالات را چگونه ارزیابی می کنید؟ اظهار کرد: میزان سرانه تولید مقالات علمی مناسب نیست و هنوز به ازای هر استاد به سرانه تقریبا یک نرسیده ایم؛ بنابراین نیازمند تلاش هستیم. تعداد و بخش محدودی از استادان اقدام به انتشار مقالات علمی می کنند و متاسفانه بخشی از استادان این کار را انجام نمی دهند. 

نامناسب بودن رتبه کشور در مقالات علوم انسانی 

مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت عتف بیان کرد: راهکار افزایش چاپ مقالات علمی در ISI و اسکوپوس به ۲ موضوع نیاز دارد یکی استادانی هستند که در زمینه انتشار مقالات خود فعال نیستند و باید آنها را فعال کنیم و دومین موضوع این است که استادانی که در انتشار مقالات علمی دستاورد دارند و موفق هستند را ناامید نکنیم و سومین مسئله این است که در برخی از حوزه های علمی وضعیت مناسبی نداریم این موضوع در انتشارات مقالات علمی کشور مهم است و بیشتر انتشارات مقاله در حوزه فنی و مهندسی پزشکی و علوم پایه دیده می شود و رتبه کشور در حوزه مقالات علوم انسانی در پایگاه های بین المللی معتبر مناسب نیست. 

نقی زاده اضافه کرد: ایران ذخیره انسانی و دانشی فوق العاده در حوزه علوم انسانی دارد؛ بنابراین باید با تلاش ویژه و مضاعف بتوانیم دیدگاه و نظریات و مدل های ذهنی خود را به زبان های مختلف در نشریات اسکوپوس و ISI منتشر کنیم و تحقق این امر نیازمند برنامه ریزی اساسی در حوزه علوم انسانی است و به جای اینکه صورت مساله را پاک کنیم و به جای اینکه معتقد باشیم دانشکده ها گروه ها و استادان در حوزه علوم انسانی نیازمند چاپ مقالات در عرصه بین المللی نیستند باید با راهکار های متنوع سهم تولید مقالات علمی و انتشار کتاب به زبان های مختلف در جهان را در علوم انسانی افزایش دهیم. 

مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت عتف اضافه کرد: ذخیره دانشی عظیمی در حوزه علوم انسانی داریم که هنوز توانسته ایم آن را به خوبی در عرصه جهانی عرضه کنیم. همچنین «نمایه سازی نشریات فارسی» در اسکوپوس و ISI یکی از راهکار های مناسب و کمک کننده به خصوص برای علوم انسانی است که این فعالیت از سوی وزارت علوم آغاز شده و هنوز با ایده آل فاصله داریم. 

لزوم ایجاد نهضت نمایه سازی

نقی زاده با بیان اینکه باید نهضت نمایه سازی در حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی ایجاد کنیم؛ تاکید کرد: با این کار می توانیم ژورنال های ایرانی را در سطح اسکوپوس و ISI نمایه کنیم که دارای اهمیت بسیاری است. 

اگر بودجه پیش بینی نکنیم از انتشار مقالات بین المللی عقب می مانیم

وی گفت: باید رویت پذیری خود را در کیفیت مقالات علمی افزایش دهیم رویت پذیری در سطوح مختلف قابل انجام است که اولین موضوع در حوزه ژورنال دسترسی های آزاد مطرح است هم اکنون بیشتر ژورنال ها به سمت پولی شدن پیش می روند؛ بنابراین اگر بودجه ای پیش بینی نکنیم از فرایند انتشارات بین المللی عقب می مانیم و همین ضربه جدی را به اعتبار نظام علمی کشور وارد خواهد کرد. 

مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت عتف ادامه داد: رتبه کشور ها در تولید مستندات و مقالات علمی در پایگاه های معتبر اسکوپوس و ISI یکی از معیار های مهم در دنیا برای همکاری و ارزیابی های علمی است که نباید این رتبه را از دست دهیم. 

نقی زاده درباره کیفیت مقالات علمی گفت: در زمینه کیفیت مقالات بهبود خوبی داشته ایم اما با ایده آل فاصله داریم. 

نقی زاده اضافه کرد: متاسفانه در بین استادانی که در انتشارات مقالات علمی بین المللی موفقیت های ارزنده کسب کرده اند مشاهده می کنیم که در رویت پذیری و نمایه کردن فعالیت های خود در پایگاه های بین المللی مهم مانند گوگل اسکولار دچار مشکل هستند و باید این فعالیت را در درون دانشگاه به صورت سیستماتیک آغاز کرده و آن را یکی از معیار های ارزیابی استادان قرار داد تا رویت پذیری آنها افزایش یابد و به واسطه آن ارجاعات از جامعه علمی دریافت کنند. 

انجام بیش از ۷۰ درصد پژوهش های کشور در دانشگاه ها 

مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت عتف اضافه کرد: بحث کاربردی بودن مقالات یکی دیگر از موضوعاتی است که در کنار رشد کمی و کیفی اهمیت دارد که هر ۳ به یکدیگر وابسته هستند. در صورتی که یکی از اشتباهات سیاستگذارانه و راهبردی که در ایران انجام می شود این است که کاربردی بودن را در مقابل کمیت و کیفت قرار می دهند. آن چیزی که در مورد کاربردی بودن مقالات مطرح است به کاربردی بودن پژوهش مربوط می شود بیش از ۷۰ درصد پژوهش های کشور در دانشگاه ها به خصوص در مقطع تحصیلات تکمیلی و پسادکتری انجام می شود پس باید زیست بوم انجام پژوهش را در دوره تحصیلات تکمیلی اصلاح کنیم؛ چرا که دوره تحصیلات تکمیلی در دنیا دوره پژوهشگری است و کسی که در مقطع دکتری تخصصی پذیرفته می شود پژوهشگر نام دارد نه دانشجوی همانند کارشناسی. 

چرا پژوهش ها کاربردی نمی شوند؟ 

وی افزود: متاسفانه نظام پذیرش کشور در دوره دکتری تخصصی و کارشناسی ارشد و نظام بکارگیری دانشجو در این دوره ها شبیه کارشناسی است؛ بنابراین موفق نمی شویم پژوهش های کارشناسی ارشد و دکتری را کاربردی کنیم. برای مثال دانشجویان در زیست بوم تحصیلات تکمیلی در دنیا بر اساس نیاز فعالی که استادان متناسب با آن پژوهانه (گرنت) دریافت کرده اند انتخاب می شوند تا به عنوان پژوهشگر تحقیقی را که موضوع آن از ابتدا مشخص است را انجام دهند و کار آنها شغل حساب شده و در قبال دریافت حقوق باید مالیات هم پرداخت کنند و بیمه هم می شوند. 

 نقی زاده تاکید کرد: از آنجایی که این دانشجو تمام وقت است مهارت لازم را کسب می کند و در آینده اشتغال برایش تضمین خواهد شد و در بحث انجام پایان نامه و رساله و تولیدات علمی با سرعت بیشتری پیش می رود. با توجه به اینکه دانشجو از ابتدا برای یک نیاز فعال پذیرش شده است مقالات و پژوهش دانشجو نیز کاربردی و در راستای رفع مشکلات کشور خواهد بود. نیازمند نگاه جدیدی به پذیرش دانشجو در مقاطع تحصیلات تکمیلی هستیم و در صورت عدم اصلاح این روش کاربردی کردن تحقیقات در نظام آموزش عالی محقق نخواهد شد. البته بایستی به هزینه کرد در زیرساخت ها به ویژه زیرساخت های آزمایشگاهی و کارگاهی برای انجام پژوهش های کاربردی و لبه دانش نیز توجه ویژه نمود