بهشتی در چند قدمی تهران

وقتی صحبت از وقت گذارانی در تهران می شود یا به سراغ کافه و رستوران هایش می رویم و یا به سراغ برج و بوستانهایش، اما شاید کمتر کسی باور کند که چند کیلومتر آن طرف تر از پایتخت، فضاهای بکر جنگلی وجود دارد که می توان چند ساعتی فارغ از آلودگی های هوا و صوتی و ترافیک نفس گیر، نفسی هم تازه کرد.

به گزارش ساینس بلاگ، تهران را ابرشهر می نامند، شهری که چندین میلیون جمعیت ثابت و متغیر دارد و روزانه سیل خودروها و انسانها برای استفاده از امکانات به سویش سرازیر می شوند، اما در میان این شهر دود زده پرترافیک،  مکان های تاریخی، سایت های تفریحی و… زیادی هم وجود دارد که می توانند روزها گردشگران را محو تماشای خود کنند؛ اما شاید پذیرفتی نباشد که تنها چند کیلومتر آن طرف تر از این شهر همیشه پرترافیک؛ جاذبه های طبیعی بکری هم وجود دارد که شاید کمتر کسی از آن باخبر باشد.

یخدان های قدیمی رباط کریم

در محله بازارک رباط کریم در استان تهران، دو یخدان قدیمی در فاصله ای نه چندان دور از هم قرار دارند. قدمت این یخدان ها به دوران قاجار باز می گردد و همواره تا 30 سال پیش، یخ مورد استفاده ساکنین را تامین می کرده اند. از آن ها در گرمای تابستان استفاده می شد تا اهالی بتوانند یخ مصرفی شان را تولید و انبار کنند و از گرمای تابستان جان سالم به در ببرند. اما کم کم پس از فراگیر شدن امکانات و برق در منطقه، این دو یخدان مورد بی مهری قرار گرفته و به حال خود رها شدند. بطوریکه به مرور زمان سرپناهی برای افراد بی خانمان شدند و بدلیل عدم محافظت، فرسوده و تا حدودی تخریب شدند. البته از آن جا که هر دو یخدان دارای مالکیت خصوصی بودند، شهرداری پس از کوشش های فراوان موفق شد تا یکی از یخدان ها را خریداری و مرمت کند.

فرم این دو یخدان به صورت گنبدی و جنس آن ها از خشت و چینه است. همانند دیگر یخدان های گنبدی، دارای پلان دایره ای شکل و ورودی کم ارتفاع هستند. این دو یخدان دیوار سایه انداز و استخر هم داشته اند؛ اما در حال حاضر تنها یک دیوار سایه انداز در کنارشان باقی مانده است و برای بازدید از این یخدان های قدیمی می توانید هر روز هفته و به صورت رایگان از این محل استفاده کنید که نزدیکترین ایستگاه راه آهن به این محل، ایستگاه رباط کریم و نزدیکترین ایستگاه اتوبوس- ایستگاه میدان غدیر است.

آهار و چیدن بابونه و پونه

در منطقه رودبار قصران نزدیک شمیرانات روستای بزرگ آهار قرار دارد. طبیعت زیبا و خوش آب و هوای این روستا معمولاً آخر هفته ها و روزهای تعطیل تفرجگاه تهرانی ها و گردشگرانی است که می خواهند یک روز خوش را در طبیعت سپری کنند. برای رسیدن به روستای آهار کافی است خودتان را به بزرگراه شهید بابایی رسانده و از جاده لشکرک به سمت جاده اوشان و فشم و از آنجا به روستای آهار بروید. چهره خاص و دیدنی آهار در 4 فصل سال این امکان را فراهم می آورد تا هر زمان که هوس طبیعت گردی کردید بتوانید به این روستا سفر کنید.این روستا حیات خودش را مدیون رودخانه شکرآب است که با 15 کیلومتر طول در مسیر خود دره ها و کوه ها، گیاهان و درختان را سیراب می کند. رودخانه «پیش کنک» هم از رودخانه های دیگر آهار است.

گشت وگذار در کوچه باغ های زیبای آهار از تفریحات لذت بخشی است که علاوه بر دیدن درختان آلبالو، گیلاس و سیب و لذت شنیدن صدای رودخانه، پس از 2 ساعت پیاده روی هم شما را به «روستای شکرآب» می رساند. وقتی در امتداد روستای شکرآب حرکت کنید در میان باغ های این روستا گنبد امامزاده طاهر و زاهد(ع)را می بینید. بنای قدیمی امامزاده که به دوران قاجار برمی گردد معمولاً مکانی برای استراحت کوهنوردان و گردشگران است.

مسیر امامزاده را ادامه دهید به یک دوراهی می رسید. مسیر سمت راست به آبشار پرآب شکرآب که در دره ای سرسبز قرار دارد می رسد و مسیر سمت چپ راهی برای صعود به قله توچال است. بیشتر افرادی که آهار را برای گشت وگذار انتخاب می کنند برای چیدن پونه، نعناع و بابونه های خودرو به این روستا سفر می کنند. 

آتشکده قلعه دختر

اگر اهل پیاده روی در مسیرهای سخت هستید می توانید با یک ساعت حرکت به سمت شمال آهار به آتشگاه قصران برسید، آتشگاهی که قدمت آن به دوره ساسانی برمی گردد و تا سده ها بعد از ساسانیان همچنان روشن بود و محل عبادت ساکنان به شمار می رفت. قصه جالب آتشگاه شنیدنی است و آن طور که اهالی می گویند این آتشگاه پناهگاه زوج عاشق جوانی بود که برای رسیدن به یکدیگر به این کوه پناه آوردند.

کوه قلعه دختر در ارتفاعات آهار که «آهار وش» هم شناخته می شود یکی دیگر از جاذبه های آهار است. طبیعت گردان حرفه ای در مدت 5 ساعت می توانند خودشان را به آهار وش و قلعه دختر برسانند. در ارتفاعات قلعه دختر، بازمانده ای از بنای باستانی آتشکده دوره ساسانی دیده می شود که قصر دختر یا قلعه دختر نام داشت. آن طور که «حسین کریمیان» محقق و پژوهشگر تاریخ می گوید قلعه دختر پرستشگاه ناهید، آناهیتا و فرشته آب بوده است.

علاوه بر پیاده روی لذت بخش در کوچه های باصفای آهار، دوچرخه سواری هم از تفریحات جالبی است که می توانید در روستای آهار داشته باشید، پس پیشنهاد می کنیم وقتی به آهار سفر کردید یک دوچرخه با خود به همراه داشته باشید و لذت دوچرخه سواری در روستا را تجربه کنید.

فیروزکوه از آب معدنی خمده تا قتلگاه ناصرالدین شاه

فیروزکوه از شهرهای استان تهران است که در دامنه رشته کوه البرز قرار دارد و به دلیل ارتفاع هزار و 930 متری از سطح دریا یکی از سردترین شهرهای کشور است. خانه تاریخی مزداران از دوره قاجار، تپه های باستانی سرتپه، قلعه لاجورد، سرخ قلعه روستای سرانزا که در دوره ساسانیان ساخته شده است و رباط شاه عباس امین آباد یادگار دوران صفویه و کاروانسرای گدوک که می گویند قتلگاه نادرشاه بوده، همگی از مکان های تاریخی فیروزکوه هستند. اگر تاکنون به فیروزکوه سفر نکرده اید، با معرفی مکان های دیدنی آن، شما را به یک مسافرت خاطره انگیز می بریم.

«چشمه آب معدنی خمده» از مکان های دیدنی فیروزکوه است که در 5 کیلومتری جاده فیروزکوه و روستای زرین درشت قرار دارد. این چشمه یک استخر طبیعی است با آبی زلال که ورای جلوه زیبایش، از ویژگی درمانی برخوردار است و خیلی از شهروندان برای تسکین دردهای مفصلی، کلیوی و بیماری های پوستی به اینجا می آیند.

همچنین روستای زیبای «لزور» در 45 کیلومتری شمال غرب فیروزکوه قرار گرفته و دارای طبیعتی بکر، چشم نواز و بسیار با صفاست. وجود درختان سرسبز و باشکوه، رودخانه های خروشان و پر آب و همچنین آب و هوایی دلچسب و آسمانی صاف، این روستا را به یکی از بهترین دیدنی های فیروزکوه تبدیل کرده است.

غارهای پنهانی و میشینه مرگ در فیروزکوه

غارهای فیروزکوه جذابیت های دیدنی پنهان این خطه به شمار می آیند. غار رودافشان، غار بورنیک، غار اسپهبد خورشید و غار زنگیان از غارهایی اند که در مسیر فیروزکوه می توان دید. غار بورنیک هم طولانی ترین غار استان تهران است که در دشت سرسبز بورنیک واقع شده است و برای رفتن به آن باید به روستای «هرانده» سفر کرد.

بعد از پارک خودرو در روستا و گذر از نیزارها و چمنزارها، آن وقت است که می توان ورودی غار را در بالای کوه دید. ورود به غار نیاز به کوهنوردی نیم ساعته دارد. درون غار نگاره های زیبایی به چشم می خورد و دارای 3 تالار پهناور است.

«غار رودافشان» هم مکان دیدنی دیگری است که در 60 کیلومتری فیروزکوه قرار دارد. از زیبایی های این غار می توان به تالار اصلی که پر از طاقدیس و ناودیس و همچنین تعدادی ایوان ساخته شده با سنگ چین و خرده سفال، که نشانگر زندگی انسان های کهن است، اشاره کرد.

یک دهلیز هم در رودافشان وجود دارد که با نام معبد آناهیتا شناخته می شود. این دهلیز ابتدای مسیر غار جای گرفته و دارای حوض آب و ستون میانی است. به همین دلیل نام «الهه آب» در اساطیر ایرانی، یعنی «آناهیتا» را روی آن گذاشته اند.

بر اساس اطلاعاتی که ستاد گردشگری شهرداری تهران منتشر کرده «میشینه مرگ» نیر از دیگر جاذبه های گردشگری فیروزکوه است. اهالی، آن را به دره ای پر از هیجان یا چهارمحال تهران می شناسند. دلیلش هم وجود پستی و بلندی های زیادی است که برای رفتن به آن باید طی کرد، به خصوص بالا رفتن از صخره ها که لذت را با ترس توام می کند.

فرش شقایق های قرمز در دشت لار

در مرز دو استان تهران و استان مازندران دشتی به نام «دشت لار» وجود دارد، دشت لار با نام دیگری شناخته می شود که به آن دشت شقایق های وحشی نیز گفته می شود؛ زیرا که در فصل بهار، در دشت لار شقایق های قرمز و گل های متنوع می روید. مساحت دشت لار 73 هکتار و 500 مترمربع است که در سال 1354 به نام پارک ملی ثبت شد و جزو لیست مناطق حفاظت شده سازمان محیط زیست کشور ایران قرار گرفته است. 

در دشت لار گیاهان متفاوتی می رویند، این گیاهان شامل انواع مختلفی از گیاهان دارویی و خوراکی هستند مانند؛ گون، خرگوشک، آویشن یا اوشم، شنگ، لواش، سیرک یا تلم، پیازک، قارچ وحشی، کاسنی، گلپر یا الرگ، شیرین بیان، باریجه، چای کوهی، بارهنگ و والک.

همچنین علاوه بر گیاهان دارویی و خوراکی مختلف، گل های بسیار متنوع و زیبایی مانند؛  انواع گل های زنبق وحشی بنفش و ارغوانی، زرد مرغک و شقایق در این دشت وجود دارد.

از مناظر دیدنی این دشت می توان به سد لار و دریاچه لار، چشم انداز زیبای دماوند، آبشارها و رودها، کوه ها و ارتفاعات زیبا اشاره کرد. به دلیل وجود کوه ها و ارتفاعات متعدد، این دشت برای کوهنوردی بسیار مناسب است. از جمله کوه هایی که به عنوان چشم اندازهای این دشت به شمار می روند «دیو آسیاب، یخ کمر، گل زرد، پهنک، زرشکی، کمردشت، نمک کوسر، سیاه چال، آرو برارو، اسب کلک و کافر راه و کبود هستند. همچنین قله های مهرچال، آتشکده، ریزان، سیاه چال و ماز و در جبهه شمال شرقی آن کوه های خنسک و شاد کوه دیده می شوند.

آبیاری این دشت به واسطه آب هایی است که از دل کوه های دشت لار، رودهایی با آب زلال و گوارا جاری می شوند.

از رودهای این دشت نیز می توان به لار، دیو آسیاب، سفید آب، ورارود، الرم، چهل بره، آب امام پهنک و آب سیاه چال اشاره کرد که یکی از معروف ترین رودهای آن؛ رود لار است که سد لار روی آن احداث شده است.

سد لار در سال 1361 تاسیس شده است که بخشی از آب رود لار را برای مصارف آشامیدنی و کشاورزی به تهران منتقل می کنند و بخش دیگر آن در منطقه پلور به رود هراز منتقل می شود و از آب این سد برای تولید انرژی برق استفاده می شود. البته این سد جزو پارک ملی لار به شمار نمی رود.

شما می توانید برای اقامت در این منطقه از اقامتگاه های عشایری یا کمپ و چادر زدن استفاده کنید. البته این نکته را در نظر داشته باشید که به دلیل تحت حفاظت بودن این منطقه، برای ایجاد کمپ لازم است با محیط بانی این منطقه هماهنگ کنید.

آبشار ایگل بر فراز توچال

«روستای ایگل» در 25 کیلومتری تهران و 4 کیلومتری غرب اوشان از روستاهای شمیرانات قر دارد. برای رفتن به این روستا باید از بزرگراه ارتش یا لشکرک به سمت دوراهی لواسان فشم و میدان قایم بروید. امامزاده علی اکبر(ع) از نوادگان امام سجاد(ع) نخستین جایی است که وقتی وارد روستا می شوید توجه تان را جلب می کند. بنای امامزاده، تک اتاقی کوچک در انتهای کوچه ای تنگ و باریک است که پنجره ای کوچک دارد.

 آب روستای ایگل از چشمه ای به نام «هرج جاری» در ارتفاعات غرب روستا تامین می شود. این روستا معمولاً آخر هفته ها محل اتراق گردشگران و خانواده هاست. روستای ایگل بر خلاف بعضی از روستاهای شمیران تقریباً بافت روستایی خود را از دست داده و بیشتر خانه هایش نمایی مدرن دارد. در قسمت جنوب غربی این روستا صخره سنگی قرار دارد که در قسمت پایینی آن یک غار یا راهروی زیرزمینی دست ساز کشف شده است که نزد اهالی روستا به «قلعه کیقباد» یا «تخت کیقباد» شهرت دارد و کارشناسان میراث فرهنگی قطعات سفال های متعلق به قرن 8 یا 9 را در آنجا یافته اند.

«آبشار ایگل» را باید یکی از جذاب ترین دیدنی های تهران نامید که در دامنه های شمال شرق قله توچال و در روستای ایگل واقع شده و چشم انداز زیبایی از دامنه شمال توچال و گردنه لوپهنه دارآباد دارد. برای رفتن به سمت آبشار ایگل باید بدانید راه ماشین رو وجود ندارد و باید ماشین تان را بیرون روستا پارک کنید و در مسیر رودخانه به سمت ارتفاعات بروید، چون آبشار در منطقه ای کوهستانی قرار دارد.

اگر خیابان اصلی روستا را تا انتها بروید به کوچه ای می رسید که بر روی آن تابلوی کوچه آبشار نصب شده است، با عبور از این کوچه می توانید خود را به انتهای روستا و ابتدای جاده خاکی و مسیر آبشار برسانید. اگر تا به حال به آبشار ایگل نرفته اید، بهتر است با یک راه بلد به این مسیر بروید؛ در غیر این صورت می توانید از اهالی و گردشگران در طول مسیر کمک بگیرید. در انتهای مسیر چند دقیقه مانده به آبشار راه با سنگ های بزرگ مسدود شده که یا باید از روی سنگ ها عبور کنید و یا سنگ ها را دور بزنید تا منظره زیبای آبشار را پیش روی خود مشاهده کنید.

افجه سرزمین درختان گردو و دشت هویج

روستای افجه را بسیاری از افراد با دشت هویج می شناسند، روستایی سرسبز با آب و هوایی خنک در لواسان که در شمال شرقی تهران قرار دارد. فاصله افجه تا نارمک نیم ساعت و تا لواسان 5 کیلومتر است. برای رفتن به این روستا از بزرگراه شهید بابایی یا بزرگراه ارتش و جاده سوهانک باید عبور کنید. دلیل نامگذاری این روستا وجود آبشارها و جویبارهایی است که در گذشته در این روستا روان بودند. می گویند این روستا در ابتدا «ابچه» نامیده می شد که به مرور زمان به دلیل نوع گویش مردمان روستا به افجه تغییر کرد. افجه درختان گردوی زیادی دارد که اگر در تابستان به این روستا بروید گردوهای زیادی را می بینید که روی زمین افتاده اند.

حمام قدیمی روستا که به گفته اهالی یادگار دوره صفوی و سال های اول قاجاریه هست از دیدنی های افجه است، این حمام تا قبل از شیوع کرونا رونق داشت و مردم روستا از آن استفاده می کردند. داخل حمام طاق قدیمی این بنای تاریخی با کمی تغییرات دیده می شود، متاسفانه با ساخت وسازها و تعمیراتی که در آن انجام شده است نمای اصلی آن تغییر کرده است. بافت قدیمی روستا معماری سنتی خود را حفظ کرده و قدم زدن در کوچه پس کوچه های روستا حس خوبی به آدم می دهد.

در محله چراغان روستا سقاخانه حضرت ابوالفضل(ع) در کنار مسجد قدیمی روستا قرار دارد. سقاخانه ای قدیمی که معمولاً اهالی با توسل به آن حاجات خود را از خداوند می خواهند. در سمت شمال روستا میان باغی خرم، باقی مانده قصری را که از آن تنها بخشی از یک دیوار باقی مانده است، می بینید که در دوره قاجار ساخته شده بود و آن طور که می گویند به ناصرالدین شاه تعلق داشت. درخت 400 ساله چنار روستا هم یکی دیگر از جاذبه های روستای افجه است؛ درختی که در گذشته ای نه چندان دور قصاب روستا تا قبل از مرگش در دل آن گوشت می فروخت.البته کاخ ناصرالدین شاه، حمام صفوی و درخت چنار قدیمی تر هم در این روستا وجود دارد، بقایای قلعه «ساکا» از روی سفال هایی که در اطرافش کشف شد، قدمت آن به قرن دوم و سوم دوره اسلامی می رسد.

یک دنیا زیبایی در دشت هویج

دشت هویج معروف ترین جاذبه روستای افجه است. این دشت که از آن با نام «دشته» نام برده می شود و محلی ها به آن دشت گرچال (به معنای جایگاه آتش) هم می گویند؛ در بالا دست روستا و در ارتفاع 2 هزار و 400 متری از سطح دریا قرار دارد. روایت است در گذشته ای نه چندان دور در این دشت وسیع هویج کشت می شد به همین دلیل به دشت هویج معروف است، البته الان دیگر هویجی در این دشت کشت نمی شود.

آن طور که می گویند این دشت در زمان شاهان صفوی شکارگاهی پررونق بود که پادشاهان با طی مسیر به دریاچه و دشت لار می رسیدند. وجود کاروانسراهای صفوی در طول مسیر نشان دهنده صحت این روایت است. برای رفتن به دشت هویج به دلیل جاده خاکی و سنگلاخی اش باید پیاده روی کنید تا به این دشت خوش آب و هوا برسید. 

فشم و آبشار یخی آبنیک و دره آهنگرک و لذت اتراق در دشت جانستون

فشم یکی از خوش آب و هواترین و خنک ترین مناطق استان تهران است که در فاصله 25 کیلومتری پایتخت قرار دارد. این خطه از توابع شمیران به شمار می آید و گذشته از طبیعت زیبا، مناظر بکر و خرمی دارد که در نوع خود بی نظیر است. علاوه بر باغ های پرمیوه و سرسبزی که در جای جای آن واقع شده، می توان گفت فشم از نقاط گردشگری چشم نوازی برخوردار است که هر هفته شهروندان بی شماری را از تهران روانه این محل می کند.

«آبشار لاوان» از بهترین مناظر و چشم نوازترین منطقه فشم است. برای رفتن به اینجا باید 12 کیلومتر را به سمت شرق طی کرد. آبشار در دره لاوان واقع شده و کنارش یک قله قرار دارد. کسانی که همراه با تماشای آبشار، صعود به قله را تجربه کرده اند، دیگر تمایلی به کوهنوردی به دیگر قله های البرز را ندارند.

مکان دیگری که ارزش رفتن به فشم را دارد، «آبشار یخی آبنیک» و «دره آهنگرک» است. آبشار یخی در انتهای دره آبنیک جا خوش کرده و محل مناسبی برای ورزش های زمستانی مثل یخ نوردی است. اینجا چشمه ای وجود دارد که آب سفید و گوارای آن، زبانزد عام و خاص است. در کنار آبشار کوه ها و دره های زیادی به چشم می خورد که هر ساله کوهنوردان برای ورزش و تفریح به آنجا می روند. در فصل بهار بسیاری از شهروندان برای چیدن والک یا تره کوهی و حتی قارچ خوراکی از محیط آبشار آبنیک بهره می برند.

جای دیدنی دیگر فشم «دره آهنگرک» است که کوه آهنگرک و حاجیه آفتاب کوه در آن قرار گرفته و طبیعت زیبایی دارد. دره آهنگرک پوشیده از مزارع و درختان سرسبز است و برای کسانی که قصد مسافرت های طولانی را ندارند، بهترین گزینه به شمار می آید. برای رفتن به اینجا کافی است میدان فشم را به سمت شمشک ادامه دهید.

«دشت جانستون» منظره زیبای دیگری است که در فشم واقع شده و چشم نوازی منحصر به فرد دارد. این دشت در ارتفاع 3 هزار متری در شمال آبنیک قرار دارد. برای تماشای آن نیاز به پیاده روی یک ساعته است. گذر از عرض رودخانه و مسیر صخره ای که شیب تندی دارد، اگرچه دشوار به نظر می آید، اما به لذت اتراق کردن در دشت جانستون می ارزد.

کتیبه تنگه واشی؛ ملاقات صخره و رودخانه

 بدون اغراق «تنگه واشی یا تنگه ساواشی» یکی از زیباترین تفرجگاه های ایران است که در 17 کیلومتری شهر فیروزکوه قرار دارد. کسانی که قبلاً رفتن به آنجا را تجربه کرده اند از زیبایی کم نظیرش می گویند که نمونه اش را در کمتر جای ایران به چشم می بینیم. صخره های سر به فلک کشیده با رودخانه ای که در حصار آنها قرار گرفته، حس عجیبی را به گردشگران منتقل می کند؛ تلفیقی از هیجان و دلهره.

برای رفتن به تنگه واشی کافی است تهران را به مقصد فیروزکوه ترک کنید. بعد از گذشتن از بومهن و رودهن به جاده فیروزکوه می رسید. پس از 2 کیلومتر رانندگی، یک جاده فرعی جلو راهتان سبز می شود. تابلویی که ابتدای جاده است، مسیر روستای جلیزجند را نشان می دهد. برای رفتن به تنگه واشی باید از دل روستا گذشت. پس از پشت سر گذاشتن دشت های سرسبز و کوه های اطراف آن تابلویی که محدوده تنگه واشی را نشان می دهد به چشم می خورد. در آنجا محوطه بزرگی برای پارک خودروها وجود دارد. باید خودرو را پارک و برای رفتن به تنگه واشی باقی راه را پیاده گز کرد.

آب رودخانه به قدری سرد است که در گرمای طاقت فرسای تابستان هم به زحمت می توان در آن گام نهاد. برای رسیدن به دشت سرسبزی که پشت صخره ها قرار گرفته، باید به دل آب زد و وارد رودخانه شد. بومی ها برای عبور از رودخانه تعدادی اسب و قاطر مهیا کرده اند. بعد از عبور از تنگه اول و گذر از دشتی زیبا با گل های رنگارنگ، حدود 3 کیلومتر باید پیاده روی کرد تا به تنگه دوم رسید. در تنگه دوم نخستین چیزی که نظر گردشگران را جلب می کند دیوارهای سنگی است که از گوشه و کنار آن چشمه های آب زلال و خنک به سمت پایین روان است.

تنگه واشی علاوه بر زیبایی طبیعی، از چند اثر تاریخی هم برخوردار است. در اینجا کتیبه ای خودنمایی می کند که به دستور فتحعلی شاه قاجار حکاکی شده است. بزرگ ترین نقش برجسته این کتیبه ها، نقش شکارگاه با تصویر اسب و نیزه و شکارهای فتحعلی شاه است. در اطراف آن تصویر عباس میرزا، علی قلی میرزا، علی نقی میرزا فرزندان او نیز حک شده است. این کتیبه قدمتی 200 ساله دارد و ویژگی خاصش این است که در دل کوه حک شده و برای همین از بارش باران و تابش خورشید در امان مانده است.

پایان خبر ساینس بلاگ