۲۱ آبان در دنیای علم چه خبر؟

تقویم علم؛

خبرگزاری علم و فناوری ساینس بلاگ؛ تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری ها کشف ها و حتی زادروزها و درگذشت های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی گیرد. در این تقویم علم وقایع مهم مصادف با امروز 21 آبان  برابر با ۱۱ نوامبر را ورق می زنیم.

***

ابرنواختر تیکو

 ۱۱ نوامبر ۱۵۷۲ میلادی برابر با 21 آبان ۹۵۱ خورشیدی اخترشناس دانمارکی تیکو براهه  رصدهای دقیقی را از ابرنواختر اس ان ۱۵۷۲ در صورت فلکی قیفاووس آغاز کرد.  این ابرنواختر به مدت دو هفته درخشان تر از هر ستاره دیگری در آسمان بود و حتی در نور روز هم قابل رویت بود و به تدریج از اواخر ماه نوامبر شروع به کم نورشدن کرد اما برای حدود ۱۶ ماه تا مارس ۱۵۷۴ همچنان با چشم غیرمسلح قابل مشاهده بود. کتاب براهه درباره رصدهایش در باب اختر نو (De Nova Stella) کلمه نوآ (nova) را در مفهوم نواختر رواج داد. براهه در زمان سال ۱۵۷۲در آغاز کار بود و این ابرنواختر به منبع الهامی تبدیل شد که او بقیه عمرش را صرف اندازه گیری دقیق موقعیت ستارگان و سیاره ها کند و بعدها رصدخانه های اورانیبورگ و استیرنبورگ را تاسیس و آنها را با دستگاه هایی که آن زمان تازه ترین دستاوردهای فناوری به شمار می رفتند تجهز کرد.

توماس ویلیس

 

۱۱ نوامبر ۱۶۷۵ میلادی برابر با 21 آبان ۱۰۵۴خورشیدی پزشک انگلیسی توماس ویلیس که سهم مهمی در شناخت کالبدشناسی بدن انسان به ویژه مغز و دستگاه عصبی ایفا کرد درگذشت. او درکتاب معروفش باعنوان «در باب تب ها» که در سال ۱۶۵۹ نوشت با بررسی همه گیری های بزرگ آبله آنفلوآنزا طاعون تیفوس جنگ و سرخک به طرز چشمگیری علم همه گیری شناسی را ارتفا داد و اولین تعریف پزشکی از تب حصبه را ارائه کرد. به عنوان بخشی از تحقیقاتش درباره گردش خون مغز او موم را به رگ های خونی تزریق کرد و با این شیوه توانست حلقه ای از رگ ها را ببیند که حتی امروز هم باعنوان «حلقه ویلیس» شناخته می شود. ویلیس همچنین نوعی از دیابت معروف به دیابت شیرین را شناسایی کرد.

پل بِرت

۱۱ نوامبر ۱۸۸۶ میلادی برابر با 21 آبان ۱۲۶۵خورشیدی پل برت فیزیولوژیست سیاستمدار و دیپلمات فرانسوی و بنیانگذار طب مدرن هوافضا درگذشت. تحقیقات برت درباره تأثیرات فشار هوا بر بدن بعدها در اکتشافات فضا و اعماق اقیانوس کمک بسزایی داشت. زمانی که او بین سال های ۱۸۶۹ تا ۱۸۸۶ استاد فیزیولوژی در دانشگاه سوربن پاریس بود دریافت که بیماری حیوانات در ارتفاعات بالا معمولا به دلیل مقدار کم اکسیژن جو است. برت همچنین درباره آسیب فشاری یا باروتروما مطالعه کرد که آسیب جسمی ناشی از تغییرات فشار محیط اطراف روی فضاهای هوائی موجود در حفرات بدن انسان است و سبب می شود غواصان اعماق دریا به دلیل فشار زیاد اعماق به سرعت به سطح بیایند. این دانشمند فرانسوی نشان داد که فشار بالای خارجی مقدار زیادی از نیتروژن جو را وادار می کند تا در خون حل شود سپس درطول فشرده سازی سریع نیتروژن حباب های گازی تشکیل می دهد و این حباب ها مویرگ ها را مسدود می کنند. سال ۱۸۷۸او اولین نتایج آزمایش های پرفشار را منتشر کرد که این مقالات به عنوان سنگ بنای پزشکی غواصی پزشکی پرفشار (اکسیژن درمانی در فشار بالاتر از فشار جو) و پزشکی هوافضا (بررسی وضعیت پزشکی فضانوردان) شناخته می شوند.

ِافرایم مک داول

۱۱ نوامبر ۱۷۷۱ میلادی برابر با 21 آبان ۱۱۵۰ خورشیدی اِفرایم مک داول پزشک آمریکایی پیشرو در جراحی شکم متولد شد. ۱۳ دسامبر ۱۸۰۹ مک داول در یک زن بیمار که ابتدا تصور می شد دوقلو باردار باشد یک توده بزرگ تخمدان را که نیاز به جراحی فوری داشت تشخیص داد. به این ترتیب او اولین عمل جراحی تخمدان برداری آمریکا را چند روز بعد در ۲۵ دسامبر ۱۸۰۹ روی این زن انجام داد. آن زمان هیچ روشی برای بی هوشی وجود نداشت اما این پزشک موفق شد توده حدود ۱۰کیلوگرمی را خارج کند. این بیمار پس از عمل جراحی موفقیت آمیز تخمدان برداری تا سن ۷۸ سالگی زندگی کرد.

حصبه مری

۱۱ نوامبر ۱۹۳۸ میلادی برابر با 21 آبان ۱۳۱۷ خورشیدی یک بیمار آمریکایی به نام مری مالون درگذشت. این بیمار به عنوان کسی شناخته می شد ناقل بیماری حصبه بود تاجایی که حصبه ای که منتقل می کرد به تیفوئید مری یا حصبه مری معروف شده بود. درواقع مری مالون اوایل قرن بیستم در منطقه نیویورک عامل شیوع حصبه بود و ۵۱ مورد بیماری و سه مورد مرگ مستقیما به او نسبت داده شد و به طور غیرمستقیم عامل تعداد بسیار زیادی ابتلا بود. هرچند این بیمار از باسیل حصبه که سالمونلا تیفی نام دارد مصون بود اما در سال ۱۹۰۴ به عنوان تنها ناقل عامل شیوع حصبه در خلیج اویستر و جزیره لانگ آیلند نیویورک شناخته شد و با این شیوع دانشمندان و پزشکان را شگفت زده کرد زیرا آنها فکر می کرد که این بیماری مهلت را از بین برده اند. مورد مالون نشان داد که یک فرد می تواند ناقل باشد بی آنکه نشانه های ظاهری بیماری را نشان دهد و این یافته به بسیاری از مقررات سلامت در کتاب های پزشکی امروزی منجر شد. او نه بر اثر حصبه بلکه بر اثر سکته مغزی فلج کننده ای که به ۲۵ دسامبر ۱۹۳۲ مربوط بود درگذشت.