مردی که خورشید را متوقف کرد و زمین را به حرکت در آورد

غزال زیاری: فرومبورک، یک شهر کوچک و آرام در ساحل تالاب ویستولا در شمال لهستان است که در تابستان، میزبان مسافران زیادی است که به تماشای سواحل شنی سفید این منطقه می آیند. بر فراز تپه مشرف به خلیج، یک کلیسای جامع و یک مجموعه قلعه تماشایی دیده می شود که کاملا از جنس آجر قرمز هستند.

در مقابل این مجموعه تاریخی هم مجسمه ای از نیکلاس کوپرنیک، ستاره شناس لهستانی نصب شده که روزانه گردشگران زیادی از آن بازدید می کنند.

گرچه این روزها زندگی در فرومبورک در کمال آرامش دنبال می شود، اما در قرن شانزدهم، یک انقلاب در این شهر رخ داد؛ انقلابی به نام انقلاب کوپرنیک.

کوپرنیک بیش از سی سال در این شهر زندگی کرد و اثر خود به نام “درباره انقلاب های کره های آسمانی” را در این شهر نوشت که شیوه درک بشر از جهان و جایگاهش در آن را در هم شکست.

عشق به نجوم از کجا آغاز شد

میکولای کوپرنیک، کوچکترین فرزند خانواده اش بود؛ پدرش تاجر ثروتمند مس و مادرش هم از خانواده های تاجر برجسته آن دوره بود. او در کنار دو خواهر و یک برادر بزرگتر، کودکی شادی داشت؛ با مرگ پدرش در سن ده سالگی، آنها زیر چتر حمایتی دایی شان قرار گرفتند.

او در دوران جوانی به دانشگاه کراکوف پیوست و گرچه به ریاضی و پزشکی علاقه زیادی داشت ولی در کراکوف به ستاره شناسی علاقمند شد و در همان زمان، نامش را به زبان لاتین تغییر داد و خودش را نیکلاس نامید.

دایی اش که در آن زمان، اسقفی در شهر وارمیا بود، از او می خواست تا در رشته حقوق شرعی تحصیل کرده و این امکان را برایش فراهم کرد تا در دانشگاه های بولونیا و پادوا به تحصیل بپردازد.

کوپرنیک جوان در طول این مدت، نقاشی را از اساتید ایتالیایی آموخت و البته تمرکز اصلی اش همچنان برروی ریاضی و پزشکی بود. او در بولونیا بعد از آشنایی با دومنیکو ماریا د ناوارا، اخترشناس دانشگاه، چشمش به دنیای نجوم باز شد و بعد از دریافت مدرک حقوق شرعی، به لهستان برگشت.

او به عنوان یکی از کارمندان کلیسای دایی اش، مسیولیت های مختلفی را برعهده داشت؛ از نظارت بر امور مالی کلیسا گرفته تا جمع آوری اجاره زمین های تحت مالکیت کلیسا و مدیریت کارخانه ها و نانوایی زیرنظر کلیسا. در کنار این، او دانشش را در رشته پزشکی تکمیل کرد و از بیماران مراقبت می کرد.

بعد از مرگ دایی، کوپرنیک به شهر فرومبورک نقل مکان کرد و همچنان به کار در کلیسا ادامه داد و گرچه سرش حسابی شلوغ بود ولی برای بزرگترین سرگرمی و دستاورد زندگی اش، یعنی نجوم، وقت خالی می کرد.

نگاهی متفاوت به آسمان و فضا

در آن زمان دیدگاه ها درباره منظومه شمسی کاملا متفاوت بود؛ طبق باورهای آن دوره، زمین در مرکز جهان قرار داشت و ماه و خورشید و دیگر اجرام آسمانی به دور زمین می چرخیدند.

این دیدگاه کاملا هم منطقی به نظر می رسید و همه چنین چیزی را با چشمان خود می دیدند. خورشید هرروزه در شرق طلوع می کرد و در آسمان به حرکت در می آمد و در نهایت در افق غربی غروب می کرد و با شروع شب، ماه و ستاره ها خودنمایی می کردند. از سوی دیگر به نظر نمی رسید که کره زمین در حال حرکت باشد.

کلودیوس بطلمیوس، منجم و ریاضیدان اهل اسکندریه، دو قرن بعد از میلاد مسیح، به این دیدگاه رسمیت بخشید. او مدلی پیچیده برای سیستم و نظریه “زمین مرکز” ارایه کرد که طبق آن، خورشید، ماه و دیگر سیارات به دور زمین می چرخند. تیوری او تقریبا، به عنوان یک حقیقت بدیهی پذیرفته شده بود؛ تا اینکه مرد جوانی از لهستان، با به کارگیری دانش خود در علم ریاضی و در رصد ستاره ها، به این نتیجه رسید که ماجرا به این سادگی ها نیست.

کوپرنیک و زیرسوال بردن همه چیز

مشخص نیست که دقیقا چه زمانی کوپرنیک این ادعا را مطرح کرد؛ اما قطعا پذیرش این موضوع که درک رایج موجود درباره منظومه شمسی نادرست است و اینکه زمین در مرکزیت منظومه شمسی نیست و هم رده دیگر سیاره هاست که همگی به دور خورشید می چرحند، در آن زمان عجیب و سخت بود.

او در عین حال دریافت که زمین هر روز حول محور خود می چرخد و شب و روز این گونه ایجاد می شوند و در عین حال متوجه شد که کج بودن محور زمین، دلیل اصلی ایجاد فصول است که این اکتشافات واقعا حیرت انگیز بودند. هر چند که او این جسارت را نداشت که مثل ارشمیدس، یافته هایش را به جهانیان اعلام کند.

کوپرنیک باید این اکتشاف را مثل یک راز برای خودش نگه می داشت و راهی را برای مطرح کردن آن می یافت که به دردسر نیفتد. چه کسی ادعای یک ستاره شناس آماتور از لهستان را که مدعی بود که آنچه علم و کلیسا در مورد منظومه شمسی می گویند درست نیست، باور می کرد؟

این ادعا، نه تنها گستاخی بود، بلکه ممکن بود او را به دردسر بیندازد. کوپرنیک نه می خواست تا مورد تمسخر دیگر دانشمندان قرار بگیرد و نه رهبران کلیسا را عصبانی کند. به گفته محققان، کوپرنیک تصمیم گرفت تا به شکلی تدریحی از یافته هایش صحبت کند و در ابتدا این موضوع را با دوستانش و روحانیون در میان گذاشت و جزوه هایی در این رابطه پخش کرد. او از سوی برخی از رهبران کلیسا که برایش احترام زیادی قایل بودند، تشویق شد ولی مشکل اینجا بود که افراد دیگر، آنقدرها ذهن باز و روشنفکری نداشتند

زمانی که شایعات درباره نظریه کوپرنیک به مارتین لوتر رسید، او برای جلب توجه، این منجم را نادیده گرفت و گفت:« این آدم احمق می خواهد کل علم نجوم را زیر و رو کند. همانطور که گفته می شود، به خورشید دستور داده شده تا ثابت بماند و نه زمین.» و در همین زمان کوپرنیک به وظایف روزمره اش در فرومبورک ادامه می داد.

کوپرنیک ذهن علمی حیرت انگیزی داشت و بسیار جلوتر از زمان خود بود ولی در انتشار اکتشافاتش احتیاط زیادی می کرد و سال ها منتظر ماند تا نسخه خطی اش را در زمان مناسب منتشر کند و فقط یک نسخه تمام شده از کتابش را در بستر مرگ نگاه داشت. او چه حس عجیبی داشته که باید خورشید را متوقف می کرده و زمین را به حرکت در می آورده تا بدین ترتیب عصر مدرن نجوم را آغاز کند.

نیکلاس کوپرنیک در 24 می سال 1543 درگذشت و در کلیسای جامع فرومبورک به خاک سپرده شد.

گالیله به حمایت از کوپرنیک برخاست

در سال 1616 بود که گالیله ایتالیایی، اعلام کرد که می تواند با استفاده از تلسکوپ ثابت کند که تیوری کوپرنیک درست بوده؛ این شروع دوران روشنگری و طلوع عصر علم مدرن بود.

شاید در آن زمان رهبران کلیسا با مدل جدید منظومه شمسی (نظریه خورشید مرکزی) کمی راحت تر برخورد می کردند؛ اما در هر حال به گالیله هشدار دادند که از این نظریه حمایت نکند. در همان سال، آنها کتاب “درباره گردش اجرام آسمانی” کوپرنیک را هم ممنوع اعلام کردند. اما شانزده سال بعد، زمانی که گالیله، کتاب ” گفتگو در باب دو نظام عمده عالم ” را منتشر کرد، مورد بازجویی قرار گرفت.

آغاز مسابقات برای فتح فضا

شیفتگی انسان به جهان اطراف و تلاشش برای درک جایگاهمان، موضوعی است که هرگز بی توجه نمانده. پیشرفت ها در علم موشک در قرن بیستم این امکان را فراهم کرد تا یوری گاگارین، فضانورد شوروی، به عنوان اولین انسان به فضا رفته تا مسابقه فضایی بین آمریکا و شوروی آغاز شود.

در سال 1961 بود که جان اف کندی، رییس جمهور آمریکا اعلام کرد که سفر به ماه، انتخاب آمریکاست و در سال 1969 نیل آرمسترانگ، اولین نفری بود که روی سطح ماه فرود آمد و این جمله معروف را گفت:« این تنها یک قدم کوچک برای انسان و یک جهش بزرگ برای بشر است.»

تصاویر جیمزوب خیره کننده ولی پرابهام

در سال 2022 و تقریبا 550 سال بعد از تولد نیکلاس کوپرنیک، تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا، خیره کننده ترین تصاویر ممکن از کیهان را به زمین مخابره کرد. تصاویر رنگارنگ و زیبا از سحابی ها، ستاره ها، سیارات و کل کهکشان ها.

اما یک مشکل بزرگ در میان بود: تصاویر ارسال شده توسط این تلسکوپ، مربوط به رویدادهای کنونی در فضا نیست؛ بلکه تصاویری مربوط به گذشته های دور است که برخی از آنها متعلق به میلیاردها سال قبل هستند.

حالا یک سوال مطرح می شود: اگر قوانین فیزیک حاکم بر جهان، بر ما حکم می کنند که ما فقط نگاهی اجمالی به گذشته دور اجرام دوردست ها داشته باشیم، آیا موجودات هوشمندی که در آنجا به دنبال ما هستند نیز تصاویری از گذشته دور کهکشان ما را می بینند؟ اگر دیدن آنها در زمان حال برای ما غیرممکن است، یا فقط آنها بتوانند کهکشان راه شیری را در زمان حال ببینند، آیا تحقیق و نگریستن به فضا، واقعا ارزشش را دارد؟

جیسون رایت، استاد نجوم و اخترفیزیک در ایالت پن پاسخ اطمینان بخشی به این سوال دارد:« درست است که ما اجرام بسیار دور را همان طوری که در گذشته ای دور بودند، می بینیم؛ اما نزدیک ترین ستاره ها که تشخیص سیگنال های موجودات هوشمند در آنها آسان تر است، آنقدرها از ما دور نیستند؛ نزدیک ترین منظومه به ما، یعنی آلفا قنطورس، فقط چهار سال نوری با ما فاصله دارد؛ یعنی اگر ما سیگنالی از آنها دریافت کنیم، تنها چهار سال پیش ارسال شده است. حدود پانزده هزار ستاره در فاصله صدسال نوری ما وجود دارد که همه آنها را همانطوری که در طول بازه عمر یک انسان قد می دهد، می بینیم.

حالا و بعد از پنج قرن و نیم، تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا، جهان را به نحوی به ما نشان می دهد که تا پیش از این ندیده بودیم. در حال حاضر مسیولان ناسا می کوشند تا بار دیگر از ماه بازدید کنند و ماموریت آرتمیس 3 برای سپتامبر سال 2026 برنامه ریزی شده است و این اولین فرود برروی سطح ماه بعد از سال 1972 خواهد بود.

بیل نلسون، یکی از مدیران ناسا دراین رابطه گفته:« ما به نحوی به ماه برمی گردیم که تا قبل از این هرگز تجربه نشده بود.»

و پس از آن بحث مریخ به میان می آید. کدام کشور قبل از بقیه برروی مریخ فرود خواهد آمد؟ آمریکا؟ چین؟ شاید حتی ایلان ماسک؟ این تنها در حد حدس و گمان است

مطالعات علمی درباره فضا از زمان انقلاب کوپرنیکی در فرومبورک، مسیری طولانی را طی کرده ولی نیکلاس کوپرنیک در زادگاهش در لهستان چهره ای قهرمان و محبوب و در دنیا الهام بخش علاقمندان نجوم است.

منبع: foxnews

5858