متن شکایت برای چک برگشتی

چک برگشتی واقعاً می تواند کلافه کننده باشد، اما نگران نباشید! برای پیگیری وجه چک و احقاق حق خودتان، چند راه قانونی جلوی پایتان هست که هر کدام شرایط و مراحل خاص خودش را دارد. در این مقاله به زبان ساده و خودمانی می خواهیم تمام مسیرهای قانونی موجود (کیفری، حقوقی، و ثبتی) را با هم مرور کنیم تا بهترین تصمیم رو برای وضعیت خودتون بگیرید.

حتماً برای شما هم پیش آمده یا شنیده اید که کسی با چک برگشتی دست و پنجه نرم می کند. یک برگ کاغذ که قرار بوده پول باشد، اما حالا فقط یک دردسر بزرگ شده است. می دانم چقدر می تواند اعصاب خردکن باشد وقتی چکتان پاس نمی شود و کسی هم جوابگو نیست. ولی خبر خوب این است که قانون برای اینجور مواقع ساکت ننشسته و برای شما که دارنده چک برگشتی هستید، راه هایی گذاشته تا حق تان را بگیرید. قرار نیست اینجا از اصطلاحات سخت حقوقی استفاده کنیم و سرتان را درد بیاوریم. بیایید با هم ببینیم چطور می توانید از شر این چک های بلامحل خلاص شوید و پولتان را پس بگیرید.

اینجا می خواهیم قدم به قدم و با زبانی دوستانه، هر آنچه لازم است درباره متن شکایت برای چک برگشتی بدانید را برایتان توضیح دهیم. از اینکه اصلاً چرا چک برگشت می خورد تا اینکه چطور مدارک لازم را جمع کنید و کدام راه قانونی (کیفری، حقوقی یا ثبتی) برای شما بهتر است. حتی نمونه هایی هم از متن شکواییه و دادخواست می بینیم تا کارتان راحت تر شود. پس با ما همراه باشید تا این مسیر پر پیچ و خم را با هم هموار کنیم.

چک برگشتی چیست و چرا باید جدی بگیریمش؟

اصلاً بیایید اول از همه ببینیم این چک که اینقدر ازش حرف می زنیم چیست. چک یک جور سند تجاری است، مثل یک قول و قرار محکم برای پرداخت پول. یعنی وقتی کسی به شما چک می دهد، انگار قول می دهد در تاریخ مشخص شده، حسابی که روی آن چک کشیده، پول کافی برای پرداخت آن داشته باشد. حالا فرض کنید این قول و قرار عملی نشود! یعنی می روید بانک و متوجه می شوید حسابی که چک روی آن صادر شده، پول کافی ندارد یا به هر دلیلی بانک نمی تواند وجه چک را به شما بدهد. به این وضعیت می گویند چک برگشتی یا بلامحل.

وقتی چک شما برگشت می خورد، تازه اول ماجراست. ممکن است فکر کنید خب، حالا که چی؟. اما واقعیت این است که پیگیری قانونی به موقع و درست، خیلی مهم است. چون اگر دیر بجنبید یا راه اشتباهی را انتخاب کنید، ممکن است از خیر پولتان بگذرید یا فرآیند وصول آن خیلی طولانی تر و پیچیده تر شود. اینجا می خواهیم به شما نشان دهیم که چرا نباید چک برگشتی را شوخی بگیرید و چطور باید با آن برخورد کنید تا پولتان برگردد و حقتان ضایع نشود.

چرا چک ها بلامحل می شوند؟ دلایل اصلی برگشت خوردن چک

چک ها دلایل مختلفی برای برگشت خوردن دارند، و شناختن این دلایل می تواند در انتخاب مسیر شکایت به شما کمک کند. گاهی اوقات فقط یک اشتباه ساده است، اما در مواقعی هم نشان از بدحسابی یا حتی سوءنیت صادرکننده دارد. رایج ترین دلایل را با هم مرور کنیم:

• عدم کفایت موجودی: این رایج ترین دلیل است. یعنی حساب صادرکننده چک، به اندازه مبلغ چک پول ندارد و حسابش خالی است یا کمبود موجودی دارد.
• مسدود بودن حساب بانکی: گاهی حساب صادرکننده به دلایل قانونی (مثلاً دستور قضایی یا خود فرد حسابش را بسته) مسدود شده و امکان برداشت از آن وجود ندارد.
• مغایرت امضا: امضای روی چک با امضای ثبت شده صادرکننده در بانک مطابقت ندارد. این ممکن است عمدی باشد یا سهواً صادرکننده امضای متفاوتی زده باشد.
• خط خوردگی یا قلم خوردگی: اگر روی چک خط خوردگی یا قلم خوردگی وجود داشته باشد یا مبلغ به عدد و حروف با هم نخواند، بانک آن را برگشت می زند و به آن ایراد شکلی می گیرد.
• دستور عدم پرداخت: گاهی صادرکننده به بانک دستور می دهد که وجه چک پرداخت نشود. البته این کار شرایط قانونی خاصی دارد و هر کسی نمی تواند بدون دلیل این دستور را صادر کند. معمولاً در موارد سرقت یا گم شدن چک این اتفاق می افتد و باید در مهلت قانونی به دادسرا هم اعلام شود.
• ایرادات شکلی دیگر: مثلاً نداشتن تاریخ، سفید امضا بودن (که بعداً پر شده باشد) یا هر ایراد دیگری که باعث شود چک از نظر بانک ناقص تلقی شود.

مدارک ضروری برای شروع فرآیند شکایت از چک برگشتی

قبل از اینکه بخواهید هر اقدامی انجام دهید، باید مدارک لازم را آماده کنید. مثل یک کارآگاه که همه سرنخ ها را جمع می کند، شما هم باید اسناد و مدارک چک برگشتی تان را مرتب کنید. بدون این مدارک، هیچ دادگاهی نمی تواند به شما کمک کند. پس حسابی حواس تان به این بخش باشد تا کارتان لنگ نماند:

1. اصل برگه چک: این مهم ترین مدرک شماست و شاه کلید پیگیری است. بدون اصل چک، هیچ کاری نمی توانید انجام دهید. پس از آن مثل جانتان مراقبت کنید و آن را گم نکنید!
2. گواهی عدم پرداخت از بانک (برگشتی): این گواهی را بانک بعد از اینکه چک را برگشت می زند، به شما می دهد. حواس تان باشد که این گواهی باید حتماً کد رهگیری و مهر و امضای بانک را داشته باشد. بدون این گواهی، اقدام قانونی شما ناقص می ماند و بی اثر خواهد بود.
3. مدارک شناسایی شاکی: یعنی کارت ملی و شناسنامه تان. برای هر اقدام قانونی نیاز به اثبات هویت خود دارید.
4. مستندات معامله (در صورت وجود): اگر چکی که برگشت خورده، بابت یک معامله خاص (مثلاً خرید کالا، فروش ملک یا هر قرارداد دیگری) بوده، کپی قرارداد یا فاکتورهای مربوطه را هم نگه دارید. این مدارک می توانند در دادگاه به شما کمک کنند و ادعای شما را تقویت کنند.
5. وکالت نامه (اگر وکیل دارید): اگر قرار است وکیل شما کارها را پیگیری کند، حتماً وکالت نامه رسمی لازم است تا بتواند به جای شما در مراجع قضایی حاضر شود.

سه مسیر قانونی پیگیری چک برگشتی: کدام روش برای شما مناسب تر است؟

حالا که مدارک لازم را آماده کرده اید، وقت انتخاب مسیر قانونی است. این بخش یکی از مهم ترین قسمت هاست، چون انتخاب روش درست می تواند در سرعت و نتیجه نهایی خیلی تاثیرگذار باشد. سه مسیر اصلی وجود دارد: کیفری، حقوقی و ثبتی. هر کدام مزایا و معایب خودش را دارد و بسته به شرایط شما، یکی از آن ها می تواند بهترین انتخاب باشد.

شکایت کیفری از چک برگشتی: هم مجازات، هم وصول وجه

اگر دنبال این هستید که صادرکننده چک علاوه بر پرداخت پولتان، مجازات هم بشود و حساب کار دستش بیاید، این مسیر برای شماست. در شکایت کیفری، دادسرا و دادگاه کیفری وارد عمل می شوند تا هم جرم صدور چک بلامحل را بررسی کنند و هم به شما کمک کنند پولتان را پس بگیرید. البته این روش شرایط خاص خودش را دارد و برای همه چک ها قابل اجرا نیست.

شرایط و مهلت های شکایت کیفری

• مراجعه به بانک: شما باید ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور چک، برای وصول آن به بانک مراجعه کنید و گواهی عدم پرداخت بگیرید. این مهلت برای اعتبار کیفری چک خیلی مهم است.
• طرح شکایت: بعد از دریافت گواهی عدم پرداخت، فقط ۶ ماه فرصت دارید تا شکایت کیفری خود را در دادسرا ثبت کنید. اگر این مهلت ها بگذرد، دیگر نمی توانید از طریق کیفری اقدام کنید و فقط راه حقوقی یا ثبتی برایتان می ماند.
• شرایط شکلی چک: چک باید غیر تضمینی، غیر مشروط، دارای تاریخ و بدون سفید امضا باشد. یعنی اگر چک بابت تضمین بوده، یا روی آن شرطی برای پرداخت نوشته شده، یا تاریخ نداشته یا سفید امضا بوده و بعداً پر شده، معمولاً نمی توانید شکایت کیفری کنید. این موارد را در دادگاه باید اثبات کنید.

موارد عدم امکان شکایت کیفری

بعضی وقت ها، حتی اگر چکتان برگشت خورده باشد، نمی توانید از طریق کیفری اقدام کنید و باید سراغ راه های دیگر بروید. این موارد را خوب به خاطر بسپارید:

• چک های تضمینی، مشروط، بدون تاریخ یا سفید امضا (البته اگر ثابت شود که یکی از این شرایط را داشته است).
• چک هایی که توسط مؤسسات اعتباری (غیر از بانک ها) صادر شده اند.
• فوت صادرکننده چک. در این صورت، فقط می توانید از ورثه متوفی به صورت حقوقی مطالبه کنید.
• گذشتن مهلت های قانونی که بالا گفتیم (شش ماه از تاریخ صدور تا مراجعه به بانک، و شش ماه از تاریخ برگشتی تا طرح شکایت).
• رضایت شاکی یا پرداخت وجه پیش از طرح شکایت (معمولاً اگر صادرکننده چک قبل از اینکه شما رسماً شکایت کنید، پول را بدهد، دیگر پرونده کیفری موضوعیت ندارد).
• ظهرنویسی چک پس از برگشت خوردن (اگر چک بعد از اینکه برگشت خورد، به شخص دیگری انتقال داده شود).

مجازات صدور چک بلامحل

قانون گذار برای کسی که چک بلامحل صادر می کند، مجازات هایی در نظر گرفته است که بستگی به مبلغ چک دارد. این مجازات ها می تواند شامل حبس و محرومیت از داشتن دسته چک باشد که در یک جدول خلاصه شده است:

مبلغ چک (مبلغ ریالی)	مجازات (مطابق ماده ۷ قانون صدور چک)
کمتر از ۷۸۰ میلیون ریال (۷۸ میلیون تومان)	تا ۶ ماه حبس
از ۷۸۰ میلیون تا ۳ میلیارد و ۹۰۰ میلیون ریال (۷۸ تا ۳۹۰ میلیون تومان)	از ۶ ماه تا یک سال حبس
بیشتر از ۳ میلیارد و ۹۰۰ میلیون ریال (بیشتر از ۳۹۰ میلیون تومان)	از یک سال تا دو سال حبس و دو سال محرومیت از داشتن دسته چک

نکته: اگر صادرکننده چندین چک بلامحل داشته باشد، مجموع مبالغ چک ها ملاک تعیین مجازات خواهد بود. یعنی اگر چند چک کوچک هم داده باشد، ممکن است به مجازات سنگین تر محکوم شود.

مراحل پیگیری شکایت کیفری

خب، اگر تصمیم گرفتید از این مسیر بروید، این مراحل را باید طی کنید تا به نتیجه برسید:

1. ثبت نام در سامانه ثنا: اولین قدم برای هر اقدام قضایی، ثبت نام در سامانه ثناست. بدون آن، نمی توانید شکایت خود را ثبت کنید یا ابلاغیه ها را ببینید. می توانید حضوری به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی بروید یا به صورت غیرحضوری و آنلاین ثبت نام کنید.
2. دریافت گواهی عدم پرداخت: همان برگه ای که بانک به شما می دهد و نشان می دهد چک برگشت خورده است. این مدرک اصلی شماست.
3. تنظیم شکواییه: شکواییه مثل یک نامه رسمی است که در آن مشخصات خودتان، صادرکننده چک، مشخصات چک و جرمی که انجام شده را توضیح می دهید. باید دقیق و کامل باشد و از یک نمونه متن شکایت برای چک برگشتی استفاده کنید.
4. ثبت شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: مدارک و شکواییه تنظیم شده را به این دفاتر می برید تا رسمی ثبت شود و به مرجع قضایی ارسال گردد.
5. ارجاع به دادسرا: پرونده شما به دادسرای محل بانکی که چک روی آن صادر شده، ارسال می شود. دادسرا تحقیقات اولیه را انجام می دهد تا صحت ماجرا را بسنجد.
6. صدور کیفرخواست (در صورت محرز شدن جرم): اگر دادسرا تشخیص دهد که جرم صدور چک بلامحل اتفاق افتاده، برای صادرکننده کیفرخواست صادر می کند و پرونده را به دادگاه می فرستد.
7. رسیدگی در دادگاه کیفری: پرونده به دادگاه کیفری می رود و قاضی با شنیدن دفاعیات هر دو طرف، حکم نهایی را صادر می کند.
8. اجرای حکم: در صورت محکومیت، حکم اجرا می شود که شامل مجازات های گفته شده و پرداخت وجه چک است.

نمونه متن شکواییه کیفری صدور چک بلامحل

این یک نمونه کلی است که باید با اطلاعات پرونده خودتان تکمیلش کنید. حواستان باشد که بخش های داخل پرانتز را با اطلاعات دقیق جایگزین کنید تا شکواییه شما کامل و صحیح باشد:

بسمه تعالی

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان (نام شهرستان محل وقوع جرم)

با سلام،

احتراماً به استحضار عالی می رساند:

اینجانب (نام و نام خانوادگی شاکی) فرزند (نام پدر) به شماره ملی (کد ملی) و شماره شناسنامه (شماره شناسنامه) ساکن (نشانی کامل و دقیق پستی) یک فقره چک به شماره (شماره کامل چک) به مبلغ (مبلغ به عدد و حروف، مثلاً ده میلیارد ریال معادل یک میلیارد تومان) مورخ (تاریخ سررسید چک) از حساب جاری شماره (شماره حساب جاری) عهده بانک (نام بانک) شعبه (نام شعبه بانک) از آقای/خانم (نام و نام خانوادگی صادرکننده چک) فرزند (نام پدر صادرکننده) به شماره ملی (کد ملی صادرکننده) و شماره شناسنامه (شماره شناسنامه صادرکننده) ساکن (نشانی کامل و دقیق پستی صادرکننده) بابت (علت صدور چک، مثلاً تسویه حساب بابت خرید یک دستگاه خودرو، پرداخت بدهی قبلی، یا…) دریافت نموده ام.

پس از اینکه در تاریخ (تاریخ مراجعه به بانک و دریافت گواهی عدم پرداخت) به بانک محال علیه مراجعه کردم، متوجه شدم که حساب بانکی ایشان فاقد موجودی (یا سایر دلایل برگشتی نظیر مسدودی حساب، مغایرت امضا و…) است. فلذا چک مذکور در تاریخ (تاریخ برگشت خوردن چک) به شماره گواهی عدم پرداخت (شماره کامل گواهی عدم پرداخت بانک) برگشت خورده است. کپی برابر اصل برگه چک و گواهی عدم پرداخت بانک ضمیمه این شکواییه است.

با عنایت به شرح فوق، اینکه کلیه شرایط قانونی جهت پیگیری کیفری فراهم می باشد (چک تضمینی یا مشروط نبوده، تاریخ دقیق داشته و در مهلت قانونی برگشت خورده و شکایت شده است)، و منضمات پرونده، از محضر محترم دادسرا تقاضای رسیدگی و تعقیب کیفری مشتکی عنه (صادرکننده چک) به اتهام صدور چک بلامحل و صدور حکم به مجازات قانونی نامبرده مطابق مواد ۳ و ۷ قانون صدور چک، و همچنین صدور دستور پرداخت مبلغ چک و کلیه خسارات وارده (از جمله خسارت تأخیر تأدیه و هزینه دادرسی) بر اساس مقررات مربوطه را دارم.

با تشکر و احترام فراوان

نام و نام خانوادگی شاکی

امضاء

تاریخ

طرح دعوای حقوقی مطالبه وجه چک: تمرکز بر وصول مطالبات

فرض کنید نمی خواهید صادرکننده چک به زندان بیفتد یا مجازات کیفری شود. فقط می خواهید پولتان را پس بگیرید و خساراتتان جبران شود. در این صورت، مسیر حقوقی بهترین انتخاب است. در این روش، تمرکز اصلی روی وصول مطالبات شما و جبران خسارات است، نه مجازات کیفری. این روش هم مزایای خودش را دارد و می تواند برای بسیاری از چک های برگشتی، راهگشا باشد.

مزایای اصلی نسبت به روش کیفری

• انعطاف پذیری بیشتر: در این روش، حتی چک های تضمینی، مشروط یا سفید امضا (که در کیفری معمولاً قابل پیگیری نیستند) هم می توانند مورد مطالبه قرار گیرند و این یکی از مهم ترین مزایای آن است.
• معمولاً فرآیند سریع تر: گاهی اوقات فرآیند رسیدگی در دادگاه حقوقی سریع تر از پرونده های کیفری پیش می رود، چون پیچیدگی های اثبات جرم وجود ندارد.
• عدم نیاز به اثبات سوءنیت: لازم نیست ثابت کنید که صادرکننده با قصد و نیت بد چک بلامحل صادر کرده است. همین که چک پاس نشده باشد، برای مطالبه کافی است.
• مهلت طولانی تر: برخلاف دعاوی کیفری، دعوای حقوقی معمولاً مهلت های سخت گیرانه کمتری دارد، البته نباید بیش از حد هم آن را به تاخیر انداخت.

مرجع صالح رسیدگی

دعوای حقوقی بسته به مبلغ چک، در دادگاه حقوقی (برای مبالغ بالاتر) یا شورای حل اختلاف (برای مبالغ کمتر از ۲۰ میلیون تومان) مطرح می شود. مرجع صالح، دادگاه محل اقامت صادرکننده چک یا محل صدور چک (محل بانک) است.

مراحل پیگیری حقوقی

مراحل کلی برای پیگیری حقوقی به این ترتیب است و شباهت هایی با روش کیفری دارد:

1. ثبت نام در سامانه ثنا: مثل قبل، این قدم ضروری است و بدون آن نمی توانید دادخواست خود را ثبت کنید.
2. دریافت گواهی عدم پرداخت: از بانک گواهی برگشتی را بگیرید. این گواهی به عنوان مدرک اصلی برای اثبات برگشت خوردن چک شما عمل می کند.
3. تنظیم دادخواست: دادخواست یک فرم حقوقی است که در آن خواسته خود را (یعنی مطالبه وجه چک و خسارات) مطرح می کنید. باید با دقت و به صورت حقوقی صحیح تنظیم شود.
4. ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: مثل شکواییه، دادخواست هم باید از این طریق ثبت شود تا به دادگاه مربوطه ارسال گردد.
5. ارجاع به دادگاه حقوقی: پرونده به دادگاه حقوقی (یا شورای حل اختلاف) ارجاع می شود و وقت رسیدگی تعیین می گردد.
6. رسیدگی و صدور حکم: دادگاه به پرونده رسیدگی می کند و با بررسی مدارک و شنیدن دفاعیات، حکم به پرداخت وجه چک و خسارات احتمالی صادر می کند.
7. اجرای حکم: در صورت صدور حکم به نفع شما، می توانید برای اجرای آن و وصول مطالباتتان اقدام کنید.

مطالبه خسارات

یکی از خوبی های روش حقوقی این است که می توانید علاوه بر اصل پولتان، خساراتی که به خاطر برگشت خوردن چک به شما وارد شده را هم مطالبه کنید:

• خسارت تأخیر تأدیه: یعنی جبران کاهش ارزش پولتان به دلیل تورم، از زمان سررسید چک تا زمان پرداخت کامل. این خسارت بر اساس نرخ تورم اعلامی بانک مرکزی محاسبه می شود و حق شماست.
• هزینه دادرسی: تمام هزینه هایی که برای طرح و پیگیری پرونده در دادگاه پرداخت کرده اید (مثلاً هزینه تمبر دادخواست).
• حق الوکاله وکیل: اگر وکیل گرفته اید، می توانید حق الوکاله اش را هم از صادرکننده چک مطالبه کنید.

نمونه متن دادخواست مطالبه وجه چک برگشتی

این نمونه را هم با اطلاعات پرونده خودتان پر کنید. این متن شکایت برای چک برگشتی به شکل دادخواست حقوقی است و باید مشخصات دقیق طرفین و چک را در آن وارد کنید:

بسمه تعالی

ریاست محترم دادگاه (حقوقی / شورای حل اختلاف) شهرستان (نام شهرستان محل رسیدگی)

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار عالی می رساند:

اینجانب (نام و نام خانوادگی خواهان) فرزند (نام پدر) به شماره ملی (کد ملی) و شماره شناسنامه (شماره شناسنامه) ساکن (نشانی کامل پستی) به موجب یک فقره چک بانک (نام بانک) به شماره (شماره کامل چک) به مبلغ (مبلغ به عدد و حروف، مثلاً پنج میلیارد ریال معادل پانصد میلیون تومان) مورخ (تاریخ سررسید چک) از آقای/خانم (نام و نام خانوادگی خوانده) فرزند (نام پدر خوانده) به شماره ملی (کد ملی خوانده) و شماره شناسنامه (شماره شناسنامه خوانده) ساکن (نشانی کامل پستی خوانده) طلبکار می باشم.

شایان ذکر است چک مذکور به علت (علت عدم پرداخت، مثلاً فقدان موجودی، مسدود بودن حساب، مغایرت امضا و…) به موجب گواهی عدم پرداخت شماره (شماره کامل گواهی عدم پرداخت) مورخ (تاریخ گواهی عدم پرداخت) برگشت خورده است. کپی برابر اصل برگه چک و گواهی عدم پرداخت بانک ضمیمه این دادخواست است.

با عنایت به شرح فوق و منضمات پرونده، از محضر محترم دادگاه تقاضای صدور حکم محکومیت خوانده به پرداخت:

1. اصل مبلغ چک به میزان (مبلغ چک به ریال)
2. خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید چک (تاریخ سررسید) تا زمان اجرای حکم بر اساس نرخ تورم اعلامی بانک مرکزی
3. کلیه هزینه های دادرسی بر اساس تعرفه قانونی
4. (در صورت داشتن وکیل) حق الوکاله وکیل

و همچنین تقاضای صدور قرار تأمین خواسته و توقیف اموال خوانده به میزان وجه چک و خسارات مربوطه، پیش از ابلاغ دادخواست و صدور رأی، را دارم تا از هرگونه اقدام احتمالی خوانده برای انتقال اموال جلوگیری شود.

با تشکر و احترام فراوان

نام و نام خانوادگی خواهان

امضاء

تاریخ

به اجرا گذاشتن چک از طریق اداره ثبت اسناد: سریع ترین راه برای توقیف اموال

این روش برای کسانی است که دنبال سرعت بالا در وصول مطالباتشان هستند و می خواهند سریعاً اموال صادرکننده چک را توقیف کنند و به دادگاه رفت وآمد کمتری داشته باشند. چک یک سند لازم الاجرا است، یعنی بدون نیاز به حکم دادگاه هم می توان آن را مستقیماً از طریق اداره ثبت اسناد به اجرا گذاشت. اما این روش هم ویژگی های خاص خودش را دارد که باید از آن ها باخبر باشید.

شرایط و مزایا

• سرعت بالا: اگر بتوانید اموالی از صادرکننده چک معرفی کنید، این روش می تواند خیلی سریع تر از راه های دیگر به توقیف اموال و وصول وجه منجر شود.
• عدم نیاز به مراحل طولانی دادگاه: دیگر لازم نیست مدت ها در دادگاه رفت و آمد کنید و وقت و انرژی زیادی صرف کنید.
• عدم نیاز به اثبات سوءنیت: مثل روش حقوقی، نیازی به اثبات قصد مجرمانه یا سوءنیت صادرکننده نیست.

معایب و محدودیت ها

• عدم امکان جلب یا حبس: در این روش نمی توانید صادرکننده چک را زندانی یا جلب کنید، چون ماهیت آن کیفری نیست.
• نیاز به معرفی اموال: شما باید اموالی از صادرکننده چک (مثل ملک، خودرو، حساب بانکی) سراغ داشته باشید و به اداره ثبت معرفی کنید تا توقیف شوند. اگر مالی نباشد یا نتوانید معرفی کنید، این روش کارایی ندارد.
• هزینه های ثبتی: معمولاً باید ۵ درصد از مبلغ چک را به عنوان هزینه اجرایی ثبت پرداخت کنید. این مبلغ در نهایت از صادرکننده دریافت می شود، اما شما باید ابتدا آن را بپردازید.

مراحل پیگیری از طریق ثبت

1. دریافت گواهی عدم پرداخت: حتماً گواهی برگشتی را از بانک بگیرید. این مدرک ضروری برای اقدام ثبتی است.
2. مراجعه به اداره اجرای ثبت محل: به اداره ثبت اسناد که بانک صادرکننده چک در حوزه آن قرار دارد، مراجعه کنید.
3. تکمیل فرم درخواست صدور اجراییه: فرم مخصوص را پر می کنید و اصل چک و گواهی عدم پرداخت را به آن ضمیمه می کنید. این فرم هم نوعی متن شکایت برای چک برگشتی است که جنبه ثبتی دارد.
4. ابلاغ اجراییه: اداره ثبت، اجراییه را به صادرکننده چک ابلاغ می کند و ۱۰ روز به او مهلت می دهد تا وجه چک را پرداخت کند.
5. توقیف اموال: اگر صادرکننده در این ۱۰ روز پول را پرداخت نکرد، اداره ثبت با درخواست شما اموال معرفی شده از او را توقیف می کند.

نمونه متن درخواست صدور اجراییه از اداره ثبت اسناد

این هم یک نمونه متن شکایت برای چک برگشتی به صورت درخواست صدور اجراییه از اداره ثبت، با پر کردن اطلاعات خودتان:

ریاست محترم اداره اجرای ثبت اسناد شهرستان (نام شهرستان محل اداره ثبت)

با سلام،

نظر به اینکه:

چک شماره (شماره کامل چک) به مبلغ (مبلغ به عدد و حروف، مثلاً هفت میلیارد ریال) عهده بانک (نام بانک) شعبه (نام شعبه) کد (کد شعبه) توسط آقای/خانم (نام و نام خانوادگی صادرکننده) فرزند (نام پدر صادرکننده) تاریخ تولد (تاریخ تولد/تاریخ ثبت شرکت) شماره شناسنامه/شماره ثبت (شماره شناسنامه/شماره ثبت شرکت) صادره/ثبت شده (محل صدور/ثبت شرکت) شماره ملی/کدشناسه (کد ملی/شناسه ملی شرکت) به نشانی (نشانی کامل و دقیق صادرکننده) کدپستی (کد پستی صادرکننده) صادر و طبق گواهی عدم پرداخت مورخ (تاریخ گواهی عدم پرداخت) بانک فوق الذکر به علت (علت برگشت خوردن چک) بلامحل اعلام شده است.

لذا اینجانب (نام و نام خانوادگی دارنده چک) فرزند (نام پدر دارنده) تاریخ تولد (تاریخ تولد/تاریخ ثبت شرکت) شماره شناسنامه/شماره ثبت (شماره شناسنامه/شماره ثبت شرکت) صادره/ثبت شده (محل صدور/ثبت شرکت) شماره ملی/کدشناسه (کد ملی/شناسه ملی شرکت) به نشانی (نشانی کامل و دقیق دارنده) کدپستی (کد پستی دارنده) دارنده چک، درخواست صدور اجراییه نسبت به وصول مبلغ (مبلغ چک به ریال) وجه چک فوق الذکر را دارم.

ضمناً در صورت عدم انجام تعهد در ظرف مهلت مقرر / همزمان با ابلاغ اجراییه، تقاضا دارم معادل وجه چک از اموال نامبرده با مشخصات (در صورت وجود، مشخصات دقیق اموال معرفی شده مانند شماره پلاک خودرو، پلاک ثبتی ملک، شماره حساب بانکی و…) توقیف گردد.

با تشکر و احترام

امضاء متقاضی

تاریخ

نکات مهم و کلیدی در پیگیری چک برگشتی

حالا که با سه راه اصلی آشنا شدید، وقتش رسیده که چند نکته کلیدی دیگر را هم با هم بررسی کنیم که می تواند در موفقیت پرونده شما حسابی تاثیرگذار باشد و کارتان را جلو بیندازد:

تامین خواسته و توقیف اموال: چرا مهم است؟

مهم ترین کاری که در هر سه روش شکایت می توانید انجام دهید، درخواست تأمین خواسته و توقیف اموال صادرکننده چک است. این کار به این معنی است که از دادگاه یا اداره ثبت می خواهید تا قبل از اینکه صادرکننده چک فرصت پیدا کند اموالش را پنهان کند یا به نام دیگری بزند، آن اموال توقیف شوند. چرا این کار مهم است؟ چون تضمین می کند که اگر حکم به نفع شما صادر شد، چیزی برای وصول طلب وجود داشته باشد. حتی می توانید درخواست ممنوع الخروجی صادرکننده چک را هم بدهید تا نتواند از کشور خارج شود و از دست قانون فرار کند.

یادتان باشد، اگر اموالی از صادرکننده چک سراغ دارید (مثل حساب بانکی، پلاک خودرو، ملک و…) حتماً آن ها را به دادگاه یا اداره ثبت معرفی کنید. این کار سرعت فرآیند توقیف را به شدت بالا می برد و کار را برای شما آسان تر می کند.

قانون جدید صدور چک (صیادی): چه تغییراتی ایجاد کرده؟

با تصویب قانون جدید صدور چک (معروف به قانون چک صیادی)، تغییرات مهمی در نحوه صدور و پیگیری چک ها ایجاد شده است. امروزه همه چک ها باید در سامانه صیاد ثبت شوند. این یعنی هم صادرکننده باید مشخصات چک را در سامانه ثبت کند و هم دارنده چک باید آن را تأیید کند. این کار باعث شده که شفافیت در معاملات چک بیشتر شود و پیگیری چک های بلامحل هم آسان تر گردد. البته قانون جدید بیشتر روی چک های جدید تأثیر دارد، اما دانستن آن برای همه ضروری است تا در معاملات خود دچار مشکل نشوند.

مرور زمان در دعاوی مربوط به چک

اصطلاح مرور زمان یعنی بعد از گذشت یک مدت زمان مشخص، دیگر نمی توانید برای پیگیری یک موضوع قانونی اقدام کنید. در مورد چک هم این موضوع وجود دارد، به خصوص در دعاوی کیفری. همانطور که گفتیم، برای شکایت کیفری دو مهلت ۶ ماهه دارید: یکی برای مراجعه به بانک و دریافت گواهی عدم پرداخت، و دیگری برای طرح شکایت پس از برگشتی. اما در دعاوی حقوقی، مرور زمان برای چک های تجاری (که تاجر صادر کرده یا برای امور تجاری است) معمولاً ۵ سال از آخرین اقدام قضایی است، ولی برای چک های غیرتجاری (بین افراد عادی) معمولاً مرور زمان وجود ندارد، یعنی هر وقت بخواهید می توانید از طریق حقوقی اقدام کنید. با این حال، تعلل جایز نیست و بهتر است هر چه زودتر اقدام کنید.

نقش سامانه ثنا: چرا باید ثبت نام کنید؟

امروزه هر نوع اقدام قضایی، از ثبت شکایت گرفته تا دریافت ابلاغیه ها و پیگیری پرونده، از طریق سامانه ثنا انجام می شود. بنابراین، ثبت نام در این سامانه و داشتن حساب کاربری فعال برای هر کسی که با چک برگشتی درگیر است، الزامی است. تمام پیام ها و تصمیمات دادگاه از طریق این سامانه به شما ابلاغ می شود و اگر در ثنا ثبت نام نکرده باشید، ممکن است از روند پرونده بی خبر بمانید و فرصت های قانونی را از دست بدهید. پس قبل از هر کاری، حتماً در این سامانه ثبت نام کنید.

اهمیت مشاوره و کمک وکیل متخصص: آیا نیاز به وکیل دارید؟

مسائل حقوقی، به خصوص آن هایی که به چک و اسناد تجاری مربوط می شوند، پیچیدگی های خاص خودشان را دارند. قوانین مدام در حال تغییر و به روزرسانی هستند و مراحل قانونی هم گاهی اوقات سردرگم کننده می شوند. اینجا است که نقش یک وکیل متخصص برجسته می شود. یک وکیل خوب می تواند:

• بهترین مسیر قانونی (کیفری، حقوقی، ثبتی) را با توجه به شرایط خاص شما تشخیص دهد و شما را راهنمایی کند.
• شکواییه یا دادخواست شما را به صورت حرفه ای و بدون نقص تنظیم کند.
• در جمع آوری مدارک و ارائه آن ها به دادگاه به شما کمک کند.
• از حقوق شما در جلسات دادگاه دفاع کند و نماینده شما باشد.
• فرآیند پیگیری را سریع تر و با احتمال موفقیت بیشتری پیش ببرد و از طولانی شدن روند جلوگیری کند.

پس اگر حس می کنید که این مسیر برایتان پیچیده است یا وقت کافی برای پیگیری ندارید، حتماً از یک وکیل متخصص کمک بگیرید. یک مشاوره خوب می تواند جلوی خیلی از مشکلات و ضررهای احتمالی را بگیرد و به شما آرامش خاطر بدهد.

در مورد چک های برگشتی، این ها را هم بدانید!

همیشه سوالاتی پیش می آید که ممکن است در بخش های قبل به طور کامل پوشش داده نشده باشند. بیایید به چند نکته تکمیلی و کاربردی دیگر هم نگاهی بیندازیم که می تواند برایتان مفید باشد:

تفاوت اصلی شکایت کیفری و دعوای حقوقی در چیست و کدام برای شما بهتر است؟

شاید هنوز هم برایتان سوال باشد که کدام مسیر بهتر است. خلاصه و مفید بگوییم:

شکایت کیفری: هدف اصلی، مجازات صادرکننده چک بلامحل است (حبس، محرومیت از دسته چک) و همزمان می توانید پولتان را هم مطالبه کنید. اما شرایط و مهلت های سخت گیرانه تری دارد و فقط برای چک های عادی و بدون ایراد شکلی قابل استفاده است.

دعوای حقوقی: هدف اصلی، فقط وصول پولتان و خسارات وارده (مثل خسارت تأخیر تأدیه) است. هیچ مجازات کیفری برای صادرکننده در پی ندارد. اما از نظر شرایط چک انعطاف پذیرتر است و حتی برای چک های تضمینی و مشروط هم کاربرد دارد. مهلت های آن هم معمولاً کمتر از کیفری سخت گیرانه است.

برای انتخاب، باید ببینید هدف شما چیست: آیا می خواهید صادرکننده را مجازات کنید یا فقط می خواهید پولتان را پس بگیرید؟ اگر سرعت و تضمین وصول پول برایتان مهم تر است و نمی خواهید وارد پیچیدگی های اثبات جرم شوید، احتمالاً راه حقوقی برایتان بهتر است. اما اگر سوءنیت صادرکننده برایتان محرز است و می خواهید به او درسی بدهید، راه کیفری را انتخاب کنید، به شرطی که چکتان شرایط لازم را داشته باشد.

خسارت تأخیر تأدیه از چه تاریخی محاسبه می شود؟

خسارت تأخیر تأدیه (همان جبران کاهش ارزش پول به دلیل تورم) معمولاً از تاریخ سررسید چک (یعنی تاریخی که قرار بوده چک نقد شود) تا زمانی که پول به طور کامل به دست شما برسد، محاسبه می شود. این محاسبه بر اساس نرخ تورم اعلامی توسط بانک مرکزی انجام می گیرد. پس اگر چکتان دیرتر پاس شد، حق دارید علاوه بر اصل پول، خسارت ناشی از تورم را هم دریافت کنید.

آیا دارنده چک می تواند همزمان از چند روش اقدام کند؟

بله، می توانید همزمان یا پشت سر هم از چند روش اقدام کنید، ولی باید با آگاهی و برنامه ریزی باشد. مثلاً ابتدا شکایت کیفری ثبت کنید و همزمان یا بعداً یک دادخواست حقوقی هم برای مطالبه وجه و خسارات بدهید. یا می توانید ابتدا از طریق اجرای ثبت اقدام کنید و اگر به نتیجه نرسید، سراغ روش حقوقی بروید. اما یادتان باشد که هدف نهایی، وصول پولتان است و از اقدام موازی و تکراری که فقط هزینه و وقت شما را می گیرد، پرهیز کنید. یک وکیل متخصص می تواند به شما بگوید کدام ترکیب از روش ها، بهترین نتیجه را برای شما دارد.

اگر مبلغ چک کمتر از موجودی حساب باشد، چه اقدامی می توان انجام داد؟

گاهی اوقات موجودی حساب صادرکننده چک کمتر از مبلغ چک است، اما صفر نیست. در این حالت، شما دو انتخاب دارید که هر دو قانونی است:

1. مبلغ موجود را دریافت کنید: می توانید از بانک بخواهید که همان مبلغ موجود در حساب را به شما پرداخت کند و برای مابقی مبلغ چک، گواهی عدم پرداخت بگیرید.
2. کل مبلغ را برگشت بزنید: می توانید هیچ مبلغی دریافت نکنید و برای کل مبلغ چک، گواهی عدم پرداخت بگیرید.

در هر دو صورت، با گواهی عدم پرداخت می توانید برای مابقی یا کل مبلغ، از راه های قانونی (کیفری، حقوقی، ثبتی) اقدام کنید. تصمیم گیری در این مورد بستگی به استراتژی شما دارد. اگر پول کمی در حساب هست و مبلغ اصلی چک زیاد، شاید بهتر باشد کلاً برگشت بزنید تا پرونده تان برای مابقی پول قوی تر بماند.

نکته طلایی: هرگز چک برگشتی را دست کم نگیرید. زمان بندی و اقدام به موقع، کلید موفقیت در وصول مطالبات شماست. هرچه سریع تر و آگاهانه تر عمل کنید، شانس بیشتری برای بازگرداندن پولتان خواهید داشت.

نتیجه گیری: حق گرفتنی است، نه دادنی!

خب، تا اینجا با هم دیدیم که چک برگشتی هرچند می تواند دردسرساز باشد، اما با آگاهی از مسیرهای قانونی و اقدام به موقع، می توانید حق خودتان را بگیرید. یادتان باشد که قانون برای حمایت از شماست. چه از طریق شکایت کیفری دنبال مجازات باشید، چه از طریق دعوای حقوقی فقط به دنبال وصول پولتان باشید و چه از طریق ثبت دنبال سرعت در توقیف اموال باشید، در هر صورت یک راه پیش روی شماست که می توانید با کمک آن به حقتان برسید.

همیشه توصیه می کنیم در مواجهه با چک برگشتی، با یک وکیل متخصص مشورت کنید. او می تواند با توجه به جزئیات پرونده شما، بهترین راه حل را ارائه دهد و شما را در این مسیر پر چالش یاری کند تا خدای ناکرده دچار ضرر و زیان نشوید. حق گرفتنی است، پس با قدرت و آگاهی برای گرفتن حقتان قدم بردارید و اجازه ندهید پولتان از دست برود.

امیدواریم این راهنمای جامع و خودمانی، کمکی باشد برایتان تا با دید بازتری با مشکل چک برگشتی خودتان برخورد کنید و به نتیجه مطلوب برسید. اگر سوالی دارید یا نیاز به مشاوره تخصصی تر حس می کنید، می توانید با ما در ارتباط باشید تا کارشناسان ما شما را راهنمایی کنند.