صدای پای تغییر – ساینس بلاگ

به گزارش ساینس بلاگ پس از سفرهای فشرده عباس عراقچی وزیر امور خارجه دولت چهاردهم به کشورهای منطقه از سوریه و عراق تا مصر و بحرین و عربستان حمله ای با خسارتی محدود از سوی اسرائیل را شاهد بودیم. آیا تغییر روابط خارجی در دولت میانه رو مسعود پزشکیان بر نوع واکنش اسرائیل اثرگذار بوده است؟

حسن بهشتی پور تحلیلگر مسائل منطقه به انصاف نیوز گفت: سفرهای عراقچی در اوج بحران بسیار قابل توجه بود. کشورهای انتخاب شده برای این سفرها کشورهایی بودند که بر تحولات منطقه کاملا اثرگذار هستند.

او که نخستین مدیر شبکه العالم صداوسیما بوده با اشاره به همزمانی بالا گرفتن تنش ها با آغاز به کار دولت پزشکیان گفت: بحران درگیری با اسرائیل بحران بسیار بزرگی بوده که در شروع به کار دولت با آن مواجه شدند و ضرورت تدبیر رییس جمهور و تیم سیاست خارجی اش برای جلوگیری از بروز جنگ گسترده در این باره کاملا مشخص است. 

آقای بهشتی پور بر این باور است که ابتکارات دیپلماتیک ایران در هفته های اخیر بر تحولات منطقه ای اثرگذار بوده اما می گوید: باید توجه داشت که وزیر امور خارجه و حتی رئیس جمهور نمی توانند رویکرد کلی را تغییر جدی دهند و آنها می توانند از طریق شورای عالی امنیت ملی بر تغییر احتمالی کاملا اثرگذار بوده باشند.

تیم سیاست خارجی دولت پزشکیان در چه شرایط و وضعیتی سکان این عرصه را به دست گرفته است؟ آیا می توان بحران فراگیر منطقه ای و رویارویی ایران و اسرائیل را وضعیتی دشوارتر از روزهای آغازین دولت های گذشته دانست؟

رحمان قهرمان پور تحلیلگر مسائل بین الملل با تایید این گزاره به انصاف نیوز گفت: با توجه به شرایط منطقه ای و بین المللی می توان گفت که شرایط دولت پزشکیان بسیار دشوارتر از وضعیتی است که روحانی در سال ۹۲ و رئیسی در سال ۱۴۰۰ به قدرت رسیدند. در نتیجه نباید انتظارات زیادی از این دولت داشت.

او در توضیح بیشتر این نگاه خود می گوید: معمولا میانه روها به دنبال تنش زدایی با اروپا و تا حدی آمریکا هستند با توجه به اینکه شرایط بین المللی و منطقه ای به نحوی است که روابط ایران و غرب در حالت تنش آلود است تمایل چندانی برای بهبود روابط و کار استراتژیک با ایران از سوی طرف مقابل در حال حاضر وجود ندارد. فعلا امریکا و اروپا منتظر هستند جنگ غزه جنگ اوکراین و انتخابات آمریکا چه می شود.

آقای قهرمان پور ادامه می دهد: این سه مسئله باعث نوعی تعلیق در رویکرد غرب برای بهبود روابط با ایران شده است. باید کمی زمان داد و دید که در آینده چه خواهد شد. روابط خارجی فوری به نتیجه نمی رسد.

دوگانه میدان و دیپلماسی در دولت پزشکیان در چه وضعیتی قرار دارد؟

پس از حمله اخیر اسرائیل به تعدادی از اهداف نظامی در ایران که بنا بر اعلام ستاد کل نیروهای مسلح خسارتی اندک بر جا گذاشت بعضی با مقایسه بیانیه وزارت امور خارجه به عنوان نماد دیپلماسی و اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح به عنوان نماد میدان از همراستا بودن فرماندهان و دیپلمات ها در این مقطع زمانی برخلاف گذشته سخن می گفتند.

منصور حقیقت پور از فرماندهان ارشد سابق نیروی قدس سپاه که سابقه حضور در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس را هم دارد در همین ارتباط گفت: وزیر محترم خارجه و همینطور آقای پزشکیان در هفته های اخیر نقش میدان و دیپلماسی را توامان ایفا کرده اند و میدان دار خوبی برای دیپلماسی بوده اند.

آقای حقیقت پور با انتقاد از عملکرد دولت سیزدهم در سیاست خارجی به انصاف نیوز گفت: خودمان را با دست خودمان ایزوله کردیم اما تحرکات اخیر دولت آن فضا را شکسته است.

او در توضیح بیشتر این تحرکات دیپلماتیک گفت: تحرک شخص آقای رییس جمهور در مسائل منطقه ای بسیار مثبت بوده و این تلاش برای خروج از انزوا ضروری است و لازم است استمرار پیدا کند. دیدگاه رهبری هم همین است. تحرکات وزیر خارجه نشانگر ابتکار عمل ایران بود به طور مشخص ایران طرح ابتکاری برای حل مسائل منطقه دارد که می تواند در نهایت منتج به برقرار صلح و امنیت در منطقه شود.

البته همه دیدگاه ها هم نسبت به عملکرد و چشم انداز سیاست خارجی در دولت چهاردهم مثبت نیست.

مهدی مطهرنیا تحلیلگر مسائل بین الملل به خبرنگار انصاف نیوز گفت: اکنون در دورانی که محمد خاتمی توانست با رهیافت تنش زدایی در گفتمان گفتگوی تمدن ها زمینه نگرش مثبت به نظام تصمیم گیری در ایران پس از انقلاب را فراهم کند نیستیم. دیپلماسی عمومی که پزشکیان از زبان بدن تا تحرکات و گفت گوهای خویش دنبال می کند نمی تواند اثر چندانی بر نظام بین الملل و ارکان اصلی تصمیم گیر و تصمیم ساز در آن بگذرد.

ارزیابی آقای مطهرنیا از سیاست خارجی دولت پزشکیان به این شرح است که با روی کار آمدن او در سطح ادبیات سیاسی شاهد نوعی تلاش برای ایجاد فضای مناسب در رابطه با سیاست خارجی هستیم که تلاش دارد با ایجاد تحرکاتی تعامل محور زمینه ساز نگرش مثبت در مسیر نظام بین الملل باشد.

او این کار را بسیار سخت توصیف کرد و گفت: اگرچه تغییر ادبیات مثبت است و تلاشی برای تجلی یافتن در رفتار و کنش ها دیده می شود و هم چنین برخی توانمندی های مسعود پزشکیان می تواند در آن موثر باشد اما اثر آن بسیار کوتاه مدت خواهد شد در صورتی که نتواند تغییری در گفتمان سیاست خارجی و حوزه داخلی به جا بگذارد.

رییس جمهور وزیر امور خارجه و قوه مجریه چه نقشی در تصمیم گیری های سیاست خارجی دارند و آیا تغییر در نگاه دولت به مسائل  سیاست خارجی بر تصمیمات و فرآیندهای تصمیم گیری در این حوزه اثرگذار خواهد بود؟

مطهرنیا در پاسخ به این سوال گفت: رئیس جمهور در عرصه های اصلی در عرصه مسائل بین الملل تصمیم گیرنده نبوده و در تصمیم سازی هم گاه اثرمعناداری ندارد. وزن کشی در برابر عوامل موثر در ساختار قدرت این معنا را به جهان مخابره کرده که نفر دوم در عرصه های سیاست چه داخلی و چه بین المللی رییس جمهور کشور نیست.

بهشتی پور اما در پاسخ از اثرگذاری نگاه دولت بر تصمیمات می گوید: در ساختار تصمیم گیری ایران شورایعالی امنیت ملی نقشی تعیین کننده در تصمیم گیری های سیاست خارجی دارد و دولت ها در اینجا نقش آفرینی می کنند و می توانند ابتکارات و پیشنهادهای جدیدی دهند تا مسیری تازه را در سیاست خارجی خلق کنند.

او در ادامه به ضرورت وجود اختیارات لازم برای دیپلمات ها پرداخت و گفت: در عرصه دیپلماسی لازم است که امکانات در اختیار دیپلمات ها قرار بگیرد. اگر بالاترین حد توان هم در تیم سیاست خارجی وجود داشته باشد بدون داشتن امکان و اختیار کافی امکان اثرگذاری کاهش خواهد یافت.

اما آیا راه دیگری هم برای حل مسائل فعلی منطقه وجود داشته که مورد توجه تصمیم گیران سابق و فعلی سیاست خارجی ایران قرار نگرفته باشد؟

مهدی ذاکریان استاد روابط بین الملل درباره این ‘راه دیگر’ به خبرنگار انصاف نیوز گفت: از ابتدای این بحران می شد به نحو دیگری عمل کرد. تاکید بر آتش بس از همان روزهای ابتدایی پس از عملیات ۷ اکتبر آزادی گروگان ها عدم ورود این چنینی لبنان به جنگ غزه و … گزینه هایی بود که می شد به آن توجه نشان داد.

او لازمه پذیرفتن چنین گزینه هایی از سوی تصمیم گیران را پذیرش هنجارهای بین المللی می داند.

آیا چنین مسیری که نیازمند تغییرات بنیادین در سیاست خارجی ایران است در دسترس قرار دارد؟

به باور حسن بهشتی پور برای تغییر جدی و گسترده در سیاست خارجی می باید سال ها بگذرد و دولت ها به تنهایی نمی توانند باعث تغییرات این چنینی شوند.

پایان خبر ساینس بلاگ