شرایط درخواست صدور اجراییه چک | راهنمای جامع + نحوه اقدام
شرایط درخواست صدور اجراییه چک
صدور اجراییه چک، راهکاری قانونی و نسبتاً سریع برای وصول طلب شما از چک های برگشتیه. با استفاده از ماده 23 قانون صدور چک، می تونید بدون نیاز به پروسه های طولانی دادگستری و گرفتن حکم، مستقیماً درخواست اجرای چک رو بدید و به پولتون برسید. این فرآیند، هم از طریق دادگاه و هم از طریق اداره ثبت اسناد قابل پیگیریه و هر کدوم شرایط و مراحل خاص خودشون رو دارن که اگه درست بشناسیشون، می تونی بهترین راه رو انتخاب کنی.
چک، توی دنیای امروز ما، یکی از مهم ترین ابزارهای مبادله است که روزانه میلیون ها معامله رو باهاش انجام می دیم. اما خب، همیشه همه چیز گل و بلبل نیست و گاهی پیش میاد که چکی که دستمون داریم، سر موعد پاس نمیشه و برگشت می خوره. اینجا دیگه ما می مونیم و یه برگه که ارزش مالی اش قفل شده. چی کار باید کرد؟ چطوری میشه حقمون رو از صادرکننده چک بگیریم؟ یکی از قوی ترین و کارآمدترین راه ها، درخواست صدور اجراییه چک هست که قانون گذار برای حمایت از دارنده های چک پیش بینی کرده. این راهکار، می تونه حسابی توی وقت و هزینه های شما صرفه جویی کنه و شما رو زودتر به حقوقتون برسونه. توی این مقاله، قراره صفر تا صد شرایط و مراحل درخواست اجراییه چک رو با هم بررسی کنیم، هم از طریق دادگستری و هم از طریق اداره ثبت اسناد، تا حسابی دستتون بیاد که چه خبره و چطور باید این مسیر رو طی کنید.
آشنایی با مفهوم اجراییه چک و مبنای قانونی آن
شاید براتون سوال پیش بیاد که اصلاً اجراییه یعنی چی؟ ببینید، وقتی از اجراییه حرف می زنیم، منظورمون یه دستور یا حکمه که باهاش میشه یه سند رو به اجرا گذاشت. حالا بعضی سندها، خودشون لازم الاجرا هستن؛ یعنی دیگه لازم نیست برای گرفتن حقتون برید دادگاه و مراحل طولانی دادرسی رو طی کنید تا قاضی براتون حکم صادر کنه. خود سند به قدری اعتبار داره که مستقیماً میشه برای اجراش اقدام کرد. اینجاست که ماده 2 قانون صدور چک وارد عمل میشه و می گه، با اینکه چک یه سند عادیه و مثل سندهای رسمی (مثل سند ملک) نیست، ولی چون توی مبادلات تجاری خیلی مهمه و نظم جامعه بهش بستگی داره، در حکم اسناد لازم الاجراست. این یعنی چی؟ یعنی اگر چکی برگشت خورد و شرایطش رو داشت، دیگه لازم نیست اول برید دادگاه، دادخواست بدید، کلی وقتتون رو بذارید برای جلسات رسیدگی و در نهایت منتظر حکم قاضی باشید. نه! شما می تونید مستقیماً درخواست صدور اجراییه برای اون چک رو بدید و بدون معطلی، وارد مرحله اجرایی بشید. این فرق اساسی بین صدور اجراییه و طرح دعوای مطالبه وجهه که باعث میشه خیلی ها، به جای دعوا، سراغ اجراییه برن.
مراجع صالح برای درخواست صدور اجراییه چک
حالا که فهمیدیم اجراییه چیه و چرا چک جزو اسناد لازم الاجراست، وقتشه ببینیم برای درخواستش باید بریم سراغ کی و کجا. خوشبختانه، قانون دو مسیر رو برای این کار در نظر گرفته که هر کدوم مزایا و معایب خودشون رو دارن:
دادگستری (محاکم حقوقی)
یکی از راه ها اینه که سراغ دادگستری برید. شاید فکر کنید چون بحث چک و حقوقیه، پس باید به دادگاه صالح رجوع کنید. بله، همین طوره، اما نه برای طرح دعوای عادی! اینجا شما فقط درخواست صدور اجراییه رو میدید. نکته جالب اینجاست که حتی اگه مبلغ چک کم باشه و مثلاً زیر نصاب دادگاه صلح باشه، باز هم باید به دادگاه حقوقی مراجعه کنید، نه دادگاه صلح. چرا؟ چون قانون اینطوری گفته و درخواست اجراییه چک رو از موارد صلاحیت دادگاه صلح نمیدونه. خوبی این روش چیه؟ یکی اینکه اگه وکیل داشته باشید، می تونید توی دادخواستتون مطالبه حق الوکاله وکیل رو هم بکنید. دوماً، توی این روش، دیگه لازم نیست نگران مطابقت امضای صادرکننده با نمونه امضاش توی بانک باشید. این یه مزیت بزرگه که توی روش ثبتی، داستانش فرق داره.
اداره اجرای اسناد رسمی (سازمان ثبت اسناد و املاک کشور)
مسیر دوم، از طریق اداره ثبت اسناده که معمولاً یه خورده سریع تر به نظر میاد. برای این کار، باید به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کنید. اونجا فرم های مربوطه رو تکمیل می کنید و درخواست صدور اجراییه رو میدید. مزیت این روش گاهی اوقات سرعت بیشترشه، چون مراحل اداریش ممکنه کمتر از دادگاه طول بکشه. همچنین، هزینه های اولیه هم ممکنه توی نگاه اول کمتر باشه، اما خب، همونطور که گفتیم، یه شرط خیلی مهم داره که باید رعایت بشه و اون هم بحث مطابقت امضا توی بانکه.
شرایط عمومی لازم برای صدور اجراییه چک
چه از مسیر دادگستری اقدام کنید، چه از مسیر ثبت، یه سری شرایط کلی هست که باید حتماً رعایت بشن. اینا مثل ستون های اصلی درخواست شما هستن و اگه نباشن، کل بنا فرو میریزه:
ارائه گواهی عدم پرداخت با کد رهگیری
اول از همه، شما باید یه گواهی عدم پرداخت داشته باشید که بانک محال علیه (یعنی بانکی که چک روش صادر شده) اون رو صادر کرده باشه. این گواهی به زبان ساده، همون برگه برگشتیه که بانک بهتون میده و توش دلیل پاس نشدن چک رو نوشته. خیلی مهمه که این گواهی، حتماً «کد رهگیری» داشته باشه. این کد رهگیری، برای چک های جدید صیادی که اصلاً الزامیه و بدون اون هیچ کاری نمیشه کرد. برای چک های قدیمی تر هم باید این کد رو داشته باشه تا بتونید پیگیر کارتون بشید.
دارنده قانونی چک
فقط کسی می تونه درخواست اجراییه بده که دارنده قانونی چک باشه. حالا دارنده کیه؟ طبق قانون، دارنده یعنی کسی که چک در وجهش صادر شده، یا به اسمش پشت نویسی شده، یا اگه چک در وجه حامل باشه، کسی که چک توی دستشه. اما اینجا یه نکته مهم و البته یه کم چالشی داریم: اگه چک بعد از اینکه برگشت خورد (یعنی گواهی عدم پرداختش صادر شد)، به کس دیگه ای منتقل بشه، اون شخص جدید می تونه درخواست اجراییه بده؟ طبق نظر اکثر حقوقدان ها و رویه های جدید، از جمله نظریه مشورتی قوه قضاییه، بعد از برگشت خوردن چک، دیگه وصف تجاریش از بین میره و انتقالش، یه انتقال مدنی محسوب میشه. بنابراین، کسی که چک رو بعد از برگشت خوردن گرفته، دارنده قانونی به معنی قانون صدور چک محسوب نمیشه و نمیتونه درخواست اجراییه کنه. اون فقط میتونه دعوای مطالبه وجه رو توی دادگاه مطرح کنه، نه اجراییه.
مهلت اقدام
برای چک های جدید صیادی، خوشبختانه محدودیت زمانی خاصی برای درخواست اجراییه وجود نداره. یعنی هر وقت که چک برگشت خورد، می تونید اقدام کنید. اما برای چک های قدیمی تر (غیرصیادی) یه شرط زمانی وجود داره: نباید بیشتر از 5 سال از تاریخ صدور چک یا تاریخ گواهی عدم پرداختش گذشته باشه. اگه این مهلت بگذره، دیگه نمیتونید از طریق اجراییه اقدام کنید و باید به فکر طرح دعوای مطالبه وجه باشید.
شرایط اختصاصی درخواست صدور اجراییه از دادگاه
همونطور که گفتیم، مسیر دادگستری یه سری شرایط خاص خودش رو داره که توی ماده 23 قانون صدور چک اومده. اگه چک شما این شرایط رو نداشته باشه، دادگاه درخواست اجراییه تون رو رد می کنه:
عدم مشروط یا تضمینی بودن چک
یکی از مهم ترین شرایط اینه که چک شما مشروط یا تضمینی نباشه. یعنی چی؟ یعنی نباید توی متن چک قید شده باشه که پرداخت این چک به فلان شرط بستگی داره (مثلاً در صورت انجام کار الف). یا اینکه نباید روی چک نوشته شده باشه که این چک بابت ضمانت یا برای تضمین انجام تعهد خاصی صادر شده. بندهای الف، ب و ج ماده 23 قانون صدور چک روی این موضوع خیلی تأکید دارن. اگه صادرکننده چک بتونه توی یه دادگاه دیگه ثابت کنه که چک مشروط یا تضمینی بوده، اجراییه ای که از دادگاه گرفتید، می تونه باطل بشه.
عدم صدور دستور عدم پرداخت طبق ماده ۱۴
یه شرط دیگه اینه که گواهی عدم پرداخت به خاطر دستور عدم پرداخت صادر نشده باشه. دستور عدم پرداخت وقتی صادر میشه که صادرکننده چک ادعا کنه چک مفقود شده، سرقت شده، جعل شده، کلاهبرداری شده یا هر دلیل مشابه دیگه. توی این حالت، صادرکننده میره به بانک و دستور میده که چک رو پرداخت نکنن. قانون می گه که صادرکننده بعد از صدور این دستور، باید ظرف یک هفته یه دعوای حقوقی مرتبط توی دادگاه مطرح کنه و گواهی اون رو به بانک بده. اگه این کار رو نکنه، دارنده چک می تونه درخواست اجراییه بده. اما اگه دستور عدم پرداخت با دلایل موجه و قانونی صادر شده باشه و صادرکننده هم پیگیر دعواش باشه، دیگه از طریق دادگاه نمیشه اجراییه گرفت.
محل صلاحیت دادگاه (ماده 23 قانون صدور چک و ماده 11 ق.آ.د.م.)
حالا کجا باید دادخواست اجراییه رو بدیم؟ دادگاه صالح برای این کار، میتونه یکی از این سه جا باشه:
- محل صدور چک (یعنی جایی که چک رو نوشتید و تاریخ زدید).
- محل اقامت خوانده (کسی که چک رو صادر کرده).
- محل ایفای تعهد (یعنی جایی که بانک محال علیه قرار داره و چک باید اونجا پاس میشده).
انتخاب با شماست که توی کدوم یکی از این دادگاه ها درخواستتون رو مطرح کنید.
شرایط اختصاصی درخواست صدور اجراییه از اداره ثبت اسناد
روش ثبتی هم که گفتیم، یه مسیر دیگه ست که برای خودش قواعد خاصی داره و با روش دادگستری یه جاهایی فرق می کنه. بیاین این تفاوت ها و شرایط اختصاصی رو ببینیم:
لزوم مطابقت امضا
این یکی از مهم ترین و اصلی ترین تفاوت هاست که اگه رعایت نشه، پرونده تون توی ثبت راه به جایی نمی بره. برای اینکه بتونید از طریق اداره ثبت اسناد اجراییه بگیرید، «امضای صادرکننده چک باید با نمونه امضای موجود در بانک مطابقت داشته باشه». ماده 2 قانون صدور چک و ماده 188 آیین نامه اجرای اسناد رسمی، این رو به صراحت میگن. اگه بانک توی گواهی عدم پرداخت اعلام کنه که امضا مطابقت نداره یا مثلاً مهر شخص حقوقی وجود نداره، اداره ثبت اصلاً اجراییه صادر نمی کنه. اما یادآوری می کنم، توی روش دادگستری، این شرط وجود نداره و عدم مطابقت امضا مانع صدور اجراییه نیست. پس اگه امضای چک و نمونه امضای بانک با هم جور درنمیان، حتماً سراغ دادگاه برید.
امکان صدور اجراییه برای چک های مشروط یا تضمینی یا با دستور عدم پرداخت
یه تفاوت خیلی مهم دیگه! برعکس روش دادگستری، توی اداره ثبت اسناد، اگه چک مشروط یا تضمینی باشه، یا حتی اگه صادرکننده دستور عدم پرداخت داده باشه، باز هم میشه درخواست اجراییه داد! این نکته خیلی برای صادرکننده چک مهمه، چون ممکنه چکی بابت ضمانت داده باشه و فکر کنه از طریق ثبت نمیشه پیگیریش کرد، اما اشتباه می کنه. اداره ثبت اسناد، طبق ماده 186 آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی، به این شرط ها کاری نداره و اجراییه رو صادر می کنه. البته، این به معنی از بین رفتن حقوق صادرکننده ای که چک رو به شرط یا تضمین داده نیست؛ اون می تونه بعدها دعوای ابطال اجراییه رو توی دادگاه مطرح کنه و اثبات کنه که چک شرایط اجرایی شدن رو نداشته. اما در هر صورت، صدور اجراییه از طریق ثبت، در این موارد، به سرعت انجام میشه.
مراحل گام به گام درخواست صدور اجراییه
خب، حالا که شرایط رو فهمیدیم، بریم ببینیم عملاً باید چطور اقدام کنیم. هر کدوم از مسیرهای دادگستری و ثبت، مراحل خودشون رو دارن:
از طریق دادگستری
اگه تصمیم گرفتید از طریق دادگستری اقدام کنید، این مراحل رو باید طی کنید:
- مدارک مورد نیاز: اول از همه باید مدارک لازم رو جمع آوری کنید:
- اصل چک برگشت خورده (خیلی مهمه، بدون اصل چک هیچ کاری نمی شه کرد).
- اصل گواهی عدم پرداخت (همون برگه برگشتی) با کد رهگیری.
- کپی کارت ملی دارنده چک.
- اگه وکیل دارید، وکالتنامه وکیل.
- تنظیم دادخواست: باید یه دادخواست صدور اجراییه چک تنظیم کنید. نگران نباشید، این دادخواست یه فرمالیته است و پیچیدگی های دادخواست های عادی رو نداره. توی این دادخواست، مشخصات خودتون، صادرکننده چک، مبلغ چک، مشخصات چک و گواهی برگشتی رو می نویسید و درخواست صدور اجراییه می کنید. نمونه ای از این دادخواست رو در ادامه می بینید:
نمونه دادخواست صدور اجراییه چک
خواهان: (نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس و شماره تماس دارنده چک)
خوانده: (نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس و شماره تماس صادرکننده چک یا صاحب حساب)
تعیین خواسته و بهای آن:
تقاضای صدور برگ اجراییه نسبت به چک شماره (شماره چک) مورخ (تاریخ چک) عهده بانک (نام بانک) شعبه (شعبه بانک) به مبلغ (مبلغ چک به ریال) با احتساب کلیه خسارات ناشی از دادرسی و حق الوکاله وکیل مطابق با تعرفه قانونی.دلایل و منضمات دادخواست:
۱. تصویر مصدق اصل چک شماره (شماره چک) مورخ (تاریخ چک)
۲. تصویر مصدق گواهی عدم پرداخت چک به کد رهگیری شماره (کد رهگیری گواهی عدم پرداخت) صادره از بانک (نام بانک) شعبه (شعبه بانک) مورخ (تاریخ گواهی عدم پرداخت)
۳. تصویر مصدق کارت ملی خواهان
۴. (در صورت وجود وکیل) وکالتنامه شماره (شماره وکالتنامه) مورخ (تاریخ وکالتنامه) ملصق به تمبر مالیاتیریاست محترم دادگاه حقوقی (نام شهرستان مربوطه)
با سلام و احترام،
احتراما، به استحضار آن مقام عالی می رساند: خوانده محترم یک فقره چک به شماره (شماره چک) مورخ (تاریخ چک) به عهده بانک (نام بانک) شعبه (نام شعبه) در وجه موکل اینجانب/ اینجانب صادر نموده است. متأسفانه چک مذکور به علت فقدان موجودی/ کسر موجودی در تاریخ (تاریخ گواهی عدم پرداخت) منتهی به صدور گواهینامه عدم پرداخت به شماره (کد رهگیری) از بانک محال علیه گردیده است.
با توجه به اینکه:
- مندرجات چک دلالت بر مشروط یا تضمینی بودن آن ندارد.
- در زمان صدور گواهی عدم پرداخت، دستور عدم پرداخت مطابق ماده 14 قانون صدور چک صادر نگردیده است/ مهلت قانونی دستور عدم پرداخت منقضی گردیده است.
لذا، مستند به ماده 23 قانون صدور چک اصلاحی سال 1397، تقاضای صدور برگ اجراییه و آغاز عملیات اجرایی جهت وصول وجه چک بشرح ستون خواسته مورد استدعاست.
با تشکر و تقدیم احترام،
(نام و نام خانوادگی خواهان/ وکیل خواهان)
- ثبت در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: دادخواست رو توی یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت می کنید. خبر خوب اینه که درخواست صدور اجراییه چک، دعوا محسوب نمیشه و هزینه های دادرسی اش خیلی کمه و در حد چند ده هزار تومنه.
- صدور و ابلاغ اجراییه: بعد از ثبت دادخواست، دادگاه بدون اینکه وقت رسیدگی تعیین کنه و بدون اینکه پرونده به جریان عادی بیفته، توی یه «وقت فوق العاده» (یعنی خارج از نوبت)، سریعاً اقدام به صدور اجراییه می کنه. این اجراییه به صادرکننده چک ابلاغ میشه و بهش 10 روز مهلت داده میشه تا وجه چک رو پرداخت کنه.
- ارسال پرونده به اجرای احکام: اگه صادرکننده چک توی اون 10 روز پول رو پرداخت نکرد، به درخواست شما (یعنی محکوم له)، پرونده به واحد اجرای احکام دادگستری فرستاده میشه و عملیات اجرایی برای وصول طلب شما رسماً شروع میشه.
از طریق اداره ثبت اسناد
اگر مسیر ثبت رو انتخاب کردید، این مراحل رو باید دنبال کنید:
- مدارک مورد نیاز: اینجا هم مدارک مشابه دادگاه لازمه، به علاوه کپی مصدقشون:
- اصل و فتوکپی مصدق چک.
- اصل و فتوکپی مصدق گواهی برگشتی چک.
- کپی اوراق هویتی خودتون (کارت ملی، شناسنامه).
- مراجعه به دفتر اسناد رسمی و تکمیل تقاضانامه: با مدارک بالا به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه می کنید و یه تقاضانامه مخصوص صدور اجراییه رو پر می کنید. این تقاضانامه هم سادست و بیشتر برای ثبت اطلاعات چک و شماست. نمونه ای از تقاضانامه به شرح زیر است:
نمونه تقاضانامه صدور اجراییه چک از طریق ثبت
بسمه تعالی
تقاضانامه صدور اجراییه چک
اداره محترم ثبت اسناد و املاک شهرستان (نام شهرستان)
با سلام و احترام،
اینجانب (نام و نام خانوادگی متقاضی)، فرزند (نام پدر)، شماره ملی (شماره ملی)، به نشانی (آدرس کامل و کدپستی)، دارنده یک فقره چک به شرح ذیل می باشم:
- شماره چک: (شماره چک)
- تاریخ صدور چک: (تاریخ چک)
- مبلغ چک: (مبلغ چک به عدد و حروف) ریال
- نام صادرکننده/ صاحب حساب: (نام و نام خانوادگی/ نام شرکت صادرکننده)
- شماره ملی/ شناسه ملی صادرکننده: (شماره ملی/ شناسه ملی)
- آدرس صادرکننده/ صاحب حساب: (آدرس کامل صادرکننده)
- نام بانک محال علیه: (نام بانک)
- شماره شعبه و کد شعبه: (شماره و کد شعبه)
- تاریخ برگشت چک و شماره گواهی عدم پرداخت: (تاریخ گواهی عدم پرداخت) به شماره (کد رهگیری گواهی)
با توجه به اینکه چک فوق الذکر در تاریخ سررسید خود به دلیل (دلیل برگشت چک، مثلاً کسر موجودی) در بانک محال علیه پرداخت نگردیده و گواهی عدم پرداخت با کد رهگیری از سوی بانک صادر شده است و با عنایت به اینکه امضای ذیل چک با نمونه امضای موجود در بانک مطابقت دارد، لذا مستند به ماده 2 قانون صدور چک و ماده 183 آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا، تقاضای صدور برگ اجراییه و اقدامات قانونی لازم جهت وصول وجه چک از اموال صادرکننده محترم مورد استدعاست.
ضمناً آمادگی خود را جهت پرداخت هزینه های قانونی اعلام می دارم.
با تشکر و تقدیم احترام،
(امضای متقاضی)
تاریخ: (تاریخ روز درخواست)
- ممهور کردن چک: دفتر اسناد رسمی بعد از بررسی مدارک و تکمیل تقاضانامه، اصل چک رو با مهر پذیرش اجرا شد ممهور می کنه و به شما برمی گردونه.
- ارسال پرونده به اداره اجرای ثبت: پرونده به اداره اجرای ثبت ارسال میشه و شما باید هزینه های مربوط به اجرا رو پرداخت کنید که طبق تعرفه های ثبتی محاسبه میشه.
- ابلاغ و شناسایی اموال: اجراییه به صادرکننده چک ابلاغ میشه و اون هم 10 روز مهلت داره تا وجه رو پرداخت کنه. اگه پرداخت نکرد، واحد اجرای ثبت اقدام به شناسایی و توقیف اموال صادرکننده می کنه.
نکات مهم و ظرایف قانونی در اجراییه چک
مسئله اجراییه چک فقط به شرایط کلی و مراحل ختم نمیشه. یه سری نکات ریز و درشت حقوقی هم هست که دونستنشون می تونه حسابی به دردتون بخوره و جلوی دردسرهای احتمالی رو بگیره:
علیه چه کسانی می توان اجراییه گرفت؟
اینجا خیلی مهمه که بدونید اجراییه چک فقط و فقط علیه صادرکننده چک و صاحب حساب قابل صدوره. اگه مثلاً مدیرعامل یه شرکت، چکی رو از حساب شرکت صادر کرده باشه، شما می تونید علیه هر دو (هم شرکت به عنوان صاحب حساب و هم مدیرعامل به عنوان صادرکننده) درخواست اجراییه بدید. اما یه نکته کلیدی: اگه چک پشت نویسی شده باشه یا کسی ضمانت اون رو کرده باشه، نمی تونید علیه ظهرنویس یا ضامن، درخواست اجراییه بدید! برای وصول طلب از اونها، باید یه دعوای جداگانه تحت عنوان مطالبه وجه چک رو توی دادگاه مطرح کنید.
چه مواردی قابل مطالبه است؟
وقتی درخواست اجراییه چک رو میدید، می تونید چند چیز رو مطالبه کنید:
- وجه اصلی چک: خب معلومه، مبلغی که روی چک نوشته شده.
- حق الوکاله وکیل: اگه وکیل داشته باشید، می تونید حق الوکاله اش رو هم طبق تعرفه قانونی مطالبه کنید.
- هزینه دادرسی: اون هزینه اندکی که برای ثبت دادخواست پرداخت کردید.
اما یه نکته خیلی مهم در مورد خسارت تأخیر تأدیه: خسارت تأخیر تأدیه (همون دیرکرد) رو نمی تونید از طریق اجراییه مطالبه کنید. برای این بخش از طلب، باید یه دعوای جداگانه مطالبه خسارت تأخیر تأدیه رو توی دادگاه مطرح کنید. البته بر اساس رأی وحدت رویه شماره 812 دیوان عالی کشور، مبدأ محاسبه خسارت تأخیر تأدیه چک، تاریخ سررسید چکه و دیگه لازم نیست شرایط سخت گیرانه ماده 522 قانون آیین دادرسی مدنی رو داشته باشه.
امکان توقیف اموال، جلب و ممنوع الخروجی
اگه صادرکننده چک بعد از ابلاغ اجراییه پول رو پرداخت نکرد، می تونید درخواست توقیف اموالش رو بدید. اجرای احکام، اموال منقول و غیرمنقول اون شخص رو شناسایی و توقیف می کنه. در مورد جلب و ممنوع الخروجی هم، توی روش دادگاه، اگه اموالی از صادرکننده پیدا نشد، می تونید درخواست جلب و حتی ممنوع الخروجی اون رو از دادگاه بخواید. اما توی روش ثبت، امکان جلب وجود نداره، ولی ممنوع الخروجی قابل درخواسته.
درخواست اعسار
حتی اگه اجراییه هم علیه کسی صادر بشه، صادرکننده چک (یا همون محکوم علیه) این حق رو داره که بعد از ابلاغ اجراییه، از دادگاه درخواست اعسار بده. یعنی بگه که توانایی پرداخت کل مبلغ رو یکجا نداره و تقاضای تقسیط یا مهلت برای پرداخت کنه. این حق، توی ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی پیش بینی شده.
چک های قدیمی و چک های موردی
آیا چک های غیرصیادی و قدیمی هم قابلیت اجراییه دارن؟ بله، به شرطی که گواهی عدم پرداختشون کد رهگیری داشته باشه و از تاریخ صدور چک یا تاریخ برگشت، بیشتر از پنج سال نگذشته باشه. در مورد چک های موردی (که افراد فاقد دسته چک می تونن از بانک بگیرن)، تمام قوانین و مقررات مربوط به چک های عادی، برای چک های موردی هم صادقه و می تونید برای اونها هم درخواست اجراییه بدید.
ابطال اجراییه یا توقف عملیات اجرایی
ممکنه پیش بیاد که اجراییه صادر بشه، اما صادرکننده چک ادعا کنه که این اجراییه باطل بوده یا به دلایل خاصی نباید اجرا میشده. مثلاً اگه چک جعلی بوده یا مشروط بوده و دادگاه بدون توجه به این مسائل اجراییه صادر کرده باشه، صادرکننده می تونه دعوای ابطال اجراییه رو توی دادگاه مطرح کنه. اگه بتونه حرفش رو ثابت کنه، دادگاه دستور توقف یا ابطال اجراییه رو صادر می کنه. این کار بر اساس ماده 11 قانون اجرای احکام مدنی و رویه های قضایی انجام میشه.
مقایسه جامع اجراییه از طریق دادگاه و ثبت
برای اینکه بهتر بتونید تصمیم بگیرید کدوم مسیر برای شما بهتره، بیایید یک مقایسه جامع بین اجراییه از طریق دادگاه و ثبت داشته باشیم. این جدول بهتون کمک می کنه تا تفاوت ها رو به صورت واضح ببینید و انتخاب آگاهانه تری داشته باشید:
| معیار مقایسه | اجراییه از طریق دادگاه | اجراییه از طریق ثبت |
|---|---|---|
| مرجع صدور | دادگاه حقوقی | اداره اجرای ثبت (از طریق دفاتر اسناد رسمی) |
| هزینه دادرسی/اجرا | اندک (دعوا محسوب نمی شود، فقط هزینه های دادرسی اولیه) | هزینه اولیه کمتر، اما در مراحل بعدی طبق تعرفه اجرایی ثبت |
| لزوم مطابقت امضا | ندارد (عدم مطابقت امضا خللی در صدور اجراییه وارد نمی کند) | دارد (شرط اساسی برای صدور اجراییه است) |
| موارد قابل مطالبه | اصل وجه چک، حق الوکاله وکیل، هزینه دادرسی | فقط اصل وجه چک |
| امکان مطالبه خسارت تأخیر تأدیه | با طرح دعوای جداگانه قابل مطالبه است | قابل مطالبه نیست |
| امکان جلب محکوم علیه | دارد (در صورت عدم شناسایی اموال محکوم علیه) | ندارد |
| ممنوع الخروجی | دارد | دارد |
| زمان فرآیند | ممکن است کمی طولانی تر (با توجه به فرآیندهای دادگاه) | معمولاً سریع تر (در صورت احراز شرایط) |
| پیچیدگی فرآیند | نیاز به تنظیم دادخواست و پیگیری قضایی دارد | نیاز به تکمیل تقاضانامه در دفترخانه و پیگیری ثبت دارد |
| چک های مشروط/تضمینی | قابل صدور اجراییه نیست | قابل صدور اجراییه است (مستند به ماده 186 آیین نامه اجرا) |
| چک با دستور عدم پرداخت | قابل صدور اجراییه نیست (مگر با انقضای مهلت ماده 14 قانون صدور چک) | قابل صدور اجراییه است |
نتیجه گیری
همونطور که دیدیم، بحث درخواست صدور اجراییه چک، با اینکه یه راهکار فوق العاده برای وصول سریع مطالباته، اما پر از جزئیات و ظرایف قانونیه که اگه بهشون بی توجه باشیم، ممکنه کارمون حسابی گره بخوره. انتخاب مسیر درست، چه دادگستری و چه ثبت، به شرایط خاص چک شما بستگی داره. اینکه چک مشروط یا تضمینیه؟ امضاش توی بانک موجوده؟ آیا دستور عدم پرداخت برایش صادر شده؟ همه اینها توی انتخاب بهترین راه تأثیر داره.
پیچیدگی های حقوقی و تغییرات مداوم قوانین، باعث میشه که اقدام توی این حوزه بدون راهنمایی یه متخصص، ممکنه وقت و هزینه تون رو هدر بده. برای همین، توصیه اکید می کنیم که قبل از هر اقدامی، حتماً با یه وکیل متخصص در امور چک مشورت کنید. یه وکیل خوب می تونه با بررسی دقیق شرایط شما، بهترین مسیر رو نشونتون بده و از همون اول جلوی اشتباهات احتمالی رو بگیره تا با خیال راحت و با سرعت بیشتری به حقتون برسید.
