زیباکلام: اگر به عقب برگردم باز هم در انقلاب شرکت می کنم/به ما می گویند یک عذرخواهی به نسل های بعد بدهکارید!

به گزارش ساینس بلاگ اخیرا نشست «چرا انقلاب کردیم؟» در محل خبرگزاری ساینس بلاگ برگزار شد. عباس ملکی دیپلمات سابق محمدجواد مظفر ناشر و فعال فرهنگی و صادق زیباکلام استاد پیشین دانشگاه تهران که هر سه دارای سابقه مبارزات انقلابی بودند در این نشست چرایی وقوع انقلاب ۵۷ را مورد بررسی قرار داد. در سومین بخش از گزارش این مراسم سخنان صادق زیباکلام را درباره چرایی وقوع انقلاب و… از نظر می گذرانیم.

به ما می گویند یک عذرخواهی به نسل های بعد بدهکارید!

امروز به من و امثال من که در انقلاب حضور داشتیم می گویند پنجاه وهفتی و به آن حرکت تاریخی می گویند «فتنه»! می گویند شما بابت آن کار یک عذرخواهی به نسل های بعدی بدهکارید! می گویند گور بابای خودتان خودتان به جهنم نسل های بعدی را بدبخت کردید. تازه این برخوردِ مهربان ترین هاست وگرنه که بقیه می گویند تیر چراغ برق و چنار خیابان انقلاب منتظرتان است که از آن ها آویزان و اعدام تان کنند.

جالب این جاست که جامعه ما آن قدر عقب مانده است که یک نفرمان پیدا نمی شود بپرسد «چه شد که انقلاب شد؟» اقدامی که این قدر تلألو داشت الان به عنوان «فتنه» از آن یاد می شود و ما بدهکار هم شده ایم!

انقلابیون در تظاهرات های سال ۵۷ شعار می دادند: «ای خمینی تویی رهنمای ما/ رهبر زنده و باوفای ما/ بر لبم این سرود بر خمینی درود/ مرگ بر بختیار نوکر جیره خوار» این شعار را نه یک نفر که صدها هزار نفر سر می دادند که بسیاری از آن ها نیز اتفاق تحصیل کرده ترین ها بودند. آن ها در خواب هم نمی دیدند که یک روز به خیانت متهم شوند.

اگر به عقب برگردم باز هم در انقلاب شرکت می کنم

اگر چرخ به عقب برگردد من تمام آن کارهایی را که در سال های ۵۶ ۵۷ و ۵۸ انجام دادم دومرتبه تکرار می کنم چون عقیده دارم که انقلاب ۵۷ درست بود. این را از فرط غرور و تعصب نمی گویم. هدف ما از آن مبارزه ولایت فقیه حاکمیت روحانیت صدور انقلاب و مرگ بر آمریکا و اسرائیل نبود هدف ما انتخابات آزاد بسته شدن زندان اوین و تبدیل آن به موزه نداشتن زندانی سیاسی آزادی مطبوعات و قلم و پاسخ گو کردن حکومت بود. کدام یک از این اهداف غلط بود که من بگویم اگر چرخ به عقب برگردد دیگر آن کار را نمی کنم؟! امروز به ما می گویند شما انقلاب کردید چون دنبال آب و برق مجانی بودید!

دیکتاتوری شاه مهم ترین عامل وقوع انقلاب بود

می گویند شکست هیچ پدر و مادری ندارد ولی پیروزی پدرها و مادرهای زیادی دارد نقل انقلاب ۵۷ همین است که بعد از این که اتفاق افتاد تئوری های فراوانی درباره چرایی وقوع آن به وجود آمد. از جمله افزایش درآمدهای نفتی که من اصلا قبول ندارم.

شما اگر در سال ۵۷ به عنوان یک توریست به ایران می آمدید فقط یک نفر بود که می گفت تمام این اعتراضات و… کار آمریکایی ها و انگلیسی هاست و او هم محمدرضا شاه پهلوی بود. آخر چرا؟ چه دلیلی داشت؟ تو که متحد استراتژیک آن ها بودی چه اختلافی با آمریکایی ها یا انگلیسی ها داشتی؟! تو که ژاندارم منطقه بودی هر سلاحی که می خواستی آمریکایی ها به تو می دادند. کدام اسلحه را خواستی که ندادند؟! می گفت آمریکایی ها با من بد هستند چون قیمت نفت را بالا برده ام!

ادوارد سابلیه خبرنگار روزنامه لوموند در سال ۵۶ به ایران می آید و با شاه مصاحبه ای انجام می دهد. از او می پرسد اعلیحضرت چرا اوضاع این طور شد؟ شاه پاسخ می دهد کار آمریکایی هاست. می پرسد: چرا؟ شاه می گوید: از وقتی قیمت نفت را بالا برده ام چراغ سبز دوستی غرب با من به چراغ قرمز تبدیل شده است! می گوید: من داشتم ایران را به سرعت صنعتی می کردم غربی ها دیدند با این سرعتی که ما جلو می رویم به زودی اتومبیل های ساخت ایران آلومینیوم ایران و… خاورمیانه را پر می کند و احساس خطر کردند.

شاه در مقاطعی فکر می کرد روس ها پشت این اعتراضات هستند اما دست کم دو سه بار در مصاحبه هایی که انجام می دهد می گوید روس ها عرضه چنین کارهایی را ندارند و این باید کار سی.آی.ای و ام.آی.سیکس و… باشد. می گوید انگلیسی ها هم دارند زیر پای من را خالی می کنند چون بعد از کودتای ۲۸ مرداد من به تدریج به سمت واشنگتن رفتم و انگلیسی ها الان دارند از من انتقام می گیرند.

حتی بعد هم که برای همیشه از ایران می رود در سال ۵۸ یعنی پس از انقلاب مصاحبه ای با دیوید فراست انجام می دهد که فیلمش موجود است در آن مصاحبه دیوید فراست می گوید اعلیحضرت چرا شما می گویید غربی ها این کار را کردند؟ مردم شما را دوست نداشتند و علیهتان بودند. شاه پاسخ می دهد: اگر این آخوندها فیلم های مسافرت های من را از بین نبرده باشند آخرین فیلمی را که من به مشهد رفتم ببین که چگونه مردم به استقبالم آمده بودند. راست هم می گوید اما نمی فهمید که آوردن سی چهل هزار نفر برای استقبال کاری ندارد فقط کافی است بگویید کارمندان دولت نظامیان و… با لباسی غیر از یونیفورم به استقبال اعلیحضرت بیایند.

به کسانی که به من و امثال من می گویند شما را باید محاکمه کرد چون متهم هستید به این که انقلاب کردید می گویم حرفی ندارم دادگاه را تشکیل دهید و ما را در جایگاه متهم بنشانید ولی متهم ردیف اول آن دادگاه محمدرضا شاه پهلوی است. انقلاب نتیجه سیاست های غلط او بود و این که نمی خواست واقعیت های جامعه را ببیند. مهم ترین عاملی که باعث انقلاب ۵۷ شد نه دکتر علی شریعتی بود نه مجاهدین و… مهم ترین عامل انقلاب دیکتاتوری شاه بود. دیکتاتوری شاه او را بدبخت و بیچاره کرد. چند نمونه می گویم: پرویز راجی سفیر وقت ایران در سال ۵۵ یا ۵۶ برای گزارش به حضور شاه می رسد. قبل از این که وارد شود هویدا چند دستورالعمل به او می دهد مثل این که هنگام صحبت کردن در تخم چشم اعلیحضرت نگاه نکن سرت پایین باشد. مطلقا نگو من فکر می کنم یا به عقیده من… اعلیحضرت دوست ندارد کسی این جمله را بگوید اگر نکته ای به عقلت می رسد که می خواهی عرض کنی بگو من با یکسری از کارشناسان و اساتید دانشگاهی انگلستان صحبت کردم آن ها می گویند که بهتر است اعلیحضرت فلان کار را انجام دهند. این را راجی در کتاب خاطراتش می گوید. ببینید کیش شخصیت شاه را به کجا رسانده بود.

یک نمونه دیگر موردی است که در خاطرات علم آمده؛ سال ۵۵ فریدون مهدوی (وزیر بازرگانی [۵۴-۵۳] و قائم مقام حزب رستاخیز) برای شرکت در یک رویداد بین المللی به ایتالیا می رود. علم می گوید: من رفتم دیدن اعلیحضرت اتفاقا همان موقع مهدوی برای ارائه گزارش سفر ایتالیا آمده بود می گفت اعلیحضرت بسیاری از ایتالیایی ها به من می گفتند خوش به حال شما که یک فرمانده مثل اعلیحضرت دارید که این گونه کشور را توسعه می دهد. ای کاش ما هم یک پادشاه مثل شما داشتیم. کاش اعلیحضرت می توانستند مدتی به ایتالیا بیایند…

اگر من و شما جای اعلیحضرت بودیم پس از گفتن این حرف توی دهن مهدوی می زدیم و قطعا فکر می کردیم دارد ما را مسخره می کند. اما شاه به حدی خودبزرگ بین شده بود که پس از شنیدن این حرف ها به مهدی می گوید: خودمان این جا کارهای فراوانی داریم نمی توانیم برویم ایتالیا! ببینید این آدم به کجا رسیده بود… رژیم شاه سقوط کرد نه به خاطر تئوری های ریز و درشتی (مثل شریعتی و قیمت نفت) که ما الان ارائه می دهیم بلکه برای این که به جز او هیچ کس دیگری در ایران کاره ای نبود.

وقتی که درآمدهای نفتی ایران چهار برابر شد شاه همه دست اندرکاران را در نوشهر جمع و برنامه پنجم را عوض کرد. گفت ما باید به دنبال یکسری برنامه های کلان اقتصادی برویم. عبدالمجید مجیدی [رئیس وقت سازمان برنامه و بودجه] و یکی دو نفر دیگر که می دانستند سرازیر کردن دلارهای نفتی برای اقتصاد مشکل آفرین خواهد بود شروع می کنند مِن مِن کنان به گفتن این که ما باید به آثار تورمی و… دقت کنیم. شاه پس از شنیدن این حرف خیلی محترمانه به آن ها می گوید اگر کسی عرضه ندارد و نمی تواند با این برنامه جدید کار کند برود دنبال کارش.

نسل مستقل اطراف شاه مرده یا برکنار شده بودند

شاه کوچک ترین اعتراضی را برنمی تابید. با همه هم از جمله هویدا و فرح هم همین طور بود. دیگر آن نسلی که می توانستند به او بگویند اعلیحضرت شما دارید اشتباه می کنید مرده بودند تمام شده بودند. نسل سید ضیاءالدین طباطبایی احمد قوام السلطنه دکتر محمد مصدق دکتر علی امینی درگذشته و یا خانه نشین شده بودند و جای آن ها را یک مشت بله قربان گو مثل امیرعباس هویدا منوچهر اقبال و اسدالله علم گرفته بود که هرچه اعلیحضرت می گفت چشم و گوش بسته می پذیرفتند.

شما نگاهی به روزنامه های سال ۵۴ بیندازید ببینید چقدر در مدح و ثنای حزب رستاخیز قلم فرسایی کرده اند. از جمله این که این یک تصمیم تاریخی بوده و رهبران کشورهای دیگر دارند از آن الهام می گیرند!

سرطان و افسردگی شاه

سرطان و افسردگی شاه نیز در وقوع انقلاب بی تاثیر نبود. سال ۵۳ یا ۵۴ می فهمند که او سرطان گرفته این آدم این قدر به عالم و آدم مشکوک بوده که حتی موضوع بیماری اش را با فرح در میان نمی گذارد! سالیوان سفیر وقت آمریکا در ایران قبل از ۱۷ شهریور ۵۷ به خاطر ازدواج پسرش به یک مرخصی طولانی دو سه ماهه می رود بعد که برمی گردد [در خاطراتش] می گوید من دیدم اعلیحضرت خیلی افسرده است تعجب کردم مقداری هم می لنگید… بعدها متوجه شدم که به خاطر تزریقات سرطان بوده. یعنی سفیر آمریکا خبر نداشت که شاه سرطان دارد.

همه راه ها به شاه ختم می شد

شاه طوری رفتار کرده بود که همه راه ها خودش ختم می شد و فکر نکرده بود که اگر خودش نتوانست چه کسی باید کارها را پیش ببرد. تمام نظام های دیکتاتوری این گونه اند. الان اگر پوتین نباشد روسیه چه می شود؟!

بدبختی بزرگ شاه این بود که فکر می کرد همه دوستش دارند می گفت من دستور سهیم شدن کارگران در سهام کارخانجات را داده ام به همین خاطر کارگران با من هستند به زنان حق رای طلاق و قضاوت دادم زنان با من هستند… از دید شاه طبقه متوسط که در نتیجه درآمدهای نفتی وضع شان خوب شده بود دوستش داشتند. او اساساً مشکلی در کارش نمی دید و اصلا در خوابم هم نمی دید که در راهپیمایی عید فطر ۲۰۰ هزار نفر شرکت کنند. ساواک فقط آن چیزهایی را می گفت که شاه دوست داشت بشنود. جمله معروفی هست که می گوید به دیکتاتورها باید چیزایی را بگویی که دوست دارند بشنوند در غیر این صورت طردتان می کنند. این را همه اطرافیان شاه فهمیده بودند از فرماندهان نظامی تا هویدا و علم و اقبال.

ضربه آخر

من فکر می کنم بعد از سرطان و افسردگی مشت بعدی که به گیجگاه شاه خورد و موجب شد دیگر اصلاً نتواند تصمیم بگیرد روزی بود که با هلیکوپتر رفت و راهپیمایی مردم را دید. باورش نمی شد.

این گونه بود که وقتی اواخر سال ۵۵ که فضای سیاسی کمی باز شد بچه های دانشگاه شریف دانشکده فنی دانشگاه تهران دانشگاه پلی تکنیک و… و بهترین مغزهای ایران از جمله اعضای کانون نویسندگان یعنی هرکسی که سرش به تنش می ارزید زندانی سیاسی بود. من معتقدم شاه اگر به جای سال ۵۵ این کار را در سال ۵۰ یا ۴۵ هم می کرد انقلاب می شد برای این که از یه جایی به بعد دیگر مشروعیتش را از دست داده بود. مردم (مقصودم از مردم روشنفکران و تحصیل کردگان هستند) به غلط یا درست دیگر او را نمی خواستند. بعد از کودتای ۲۸ مرداد دیگر نگاه آنان به شاه نگاه یک رهبر وطن پرست نبود.

*بازنشر مطالب دیگر رسانه ها در ساینس بلاگ به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان می باشد.

پایان خبر ساینس بلاگ