خلاصه کتاب رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار ( نویسنده علی اکبر روددهقان )

کتاب رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار نوشته علی اکبر روددهقان، یک منبع عالی برای یادگیری چگونگی ارزیابی عملکرد و انتخاب هوشمندانه صندوق های سرمایه گذاری در بازار بورس ایران است. این کتاب به شما کمک می کند تا با اصول و معیارهای حرفه ای سنجش بازدهی و ریسک این صندوق ها آشنا شوید و تصمیمات مالی بهتری بگیرید.

شاید برای شما هم پیش آمده باشد که دلتان بخواهد پولتان را توی جایی سرمایه گذاری کنید که هم سود خوبی بدهد و هم خیالتان راحت باشد که دست یک آدم کاربلد سپرده اید. بازار بورس یکی از این جاهایی است که می تواند برای خیلی ها فرصت های بی نظیری ایجاد کند، اما خب خودش هم پیچیدگی های خاص خودش را دارد. اینجا است که سروکله صندوق های سرمایه گذاری پیدا می شود. این صندوق ها ابزارهای مالی هستند که به شما کمک می کنند بدون اینکه خودتان وقت و دانش زیادی روی تحلیل بازار بگذارید، از مزایای سرمایه گذاری در بورس بهره مند شوید. اینجوری، متخصصان مالی پول شما و بقیه سرمایه گذارها را جمع می کنند و توی سبدی متنوع از سهام، اوراق قرضه و دارایی های دیگه سرمایه گذاری می کنند.

خب، حالا که قرار است پولمان را دست این صندوق ها بسپاریم، چطور بفهمیم کدام صندوق بهتر عمل می کند یا کدام یک برای اهداف ما مناسب تر است؟ اصلاً این صندوق ها را بر چه اساسی رتبه بندی می کنند؟ اینجاست که کتاب رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار اثر جناب علی اکبر روددهقان به کارمان می آید. این کتاب به زبان ساده و کاربردی، از صفر تا صدِ هر چیزی که لازم است درباره ارزیابی و رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بدانید را به شما یاد می دهد. بیایید با هم یک گشت وگذار سریع و مفید در این کتاب ارزشمند داشته باشیم و ببینیم چه نکات مهمی برایمان دارد.

آشنایی با مبانی صندوق های مشترک سرمایه گذاری

اولین قدم برای اینکه بفهمیم صندوق های سرمایه گذاری چه هستند و چه کار می کنند، اینه که با کلیات و مبانی شون آشنا بشیم. خب، صندوق های سرمایه گذاری مشترک رو می شه مثل یک ظرف بزرگ در نظر گرفت که پول کلی آدم رو توش می ریزن. این پول رو متخصص های مالی (که بهشون مدیر صندوق می گن) برمی دارند و توی دارایی های مختلفی مثل سهام شرکت ها، اوراق مشارکت، طلا یا حتی ارز سرمایه گذاری می کنن. هدف اصلی شون هم اینه که برای همه سرمایه گذارها، سود خوبی به دست بیارن.

حالا شاید بپرسید چه فرقی بین صندوق سرمایه گذاری و شرکت سرمایه گذاری وجود داره؟ ببینید، شرکت های سرمایه گذاری معمولاً توی یک یا چند حوزه خاص سرمایه گذاری می کنن و ممکنه دارایی هاشون هم خیلی متنوع نباشه. در ضمن، سرمایه گذاری توشون معمولاً به این راحتی ها نیست و ممکنه برای افراد عادی مناسب نباشه. اما صندوق های سرمایه گذاری طوری طراحی شدن که برای همه، از یک سرمایه گذار تازه کار گرفته تا یک حرفه ای باتجربه، قابل دسترس باشن. ساختار صندوق ها هم معمولاً خیلی شفاف تره و اطلاعات عملکردشون در دسترس عموم قرار می گیره.

این صندوق ها از چند جزء اصلی تشکیل شدن: اول از همه، خودِ سرمایه گذاران که پول رو می ذارن وسط. بعدش مدیر صندوق که تصمیمات سرمایه گذاری رو می گیره. یه متولی هم هست که نظارت می کنه که همه چیز طبق قانون پیش بره و حقوق سرمایه گذاران رعایت بشه. در کنار این ها، حسابرس و ارکان دیگه هم وجود دارن که به شفافیت و عملکرد درست صندوق کمک می کنن.

اصلاً چرا باید توی صندوق سرمایه گذاری کنیم؟ مهم ترین عوایدی که از سرمایه گذاری توی صندوق ها نصیب سرمایه گذار می شه، یکی سوده که از رشد ارزش دارایی ها یا سود نقدی شرکت ها به دست می آید. یکی هم سود حاصل از خرید و فروش واحدهای صندوق هاست. یعنی اگه قیمت واحد صندوق بالا بره و شما اون رو بفروشید، سود کردید.

مزایا و معایب: دیدگاهی جامع بر صندوق های سرمایه گذاری

سرمایه گذاری توی صندوق های مشترک، مثل هر ابزار مالی دیگه ای، هم مزایای خودش رو داره و هم معایبش رو. اگه قراره پولمون رو به این صندوق ها بسپاریم، باید هر دو روی سکه رو ببینیم تا بعداً پشیمون نشیم.

مزایای عمده

بیایید اول از مزایای این صندوق ها شروع کنیم. باور کنید، این مزایا باعث شده اند که صندوق های سرمایه گذاری کلی طرفدار پیدا کنند، خصوصاً بین اونایی که وقت یا دانش کافی برای سرمایه گذاری مستقیم توی بورس رو ندارند.

• مدیریت حرفه ای: مهم ترین مزیت اینه که پولتون رو دست کاردان می سپارید. یعنی مدیران صندوق، افراد متخصص و باتجربه ای هستن که کارشون فقط تحلیل بازاره. اون ها هم دانش کافی دارن و هم ابزار و اطلاعات لازم رو برای تصمیم گیری های هوشمندانه در اختیار دارن. این خودش خیلی از نگرانی ها رو از دوش ما برمی داره.
• امکان تنوع بخشی گسترده پرتفوی و کاهش ریسک: فکر کنید می خواهید خودتان سهام بخرید. برای اینکه پرتفوی تان متنوع باشه و ریسکتان کم بشه، باید توی چندین سهم و صنعت مختلف سرمایه گذاری کنید که نیاز به پول زیادی داره. اما توی صندوق، با هر مبلغی که سرمایه گذاری کنید، به طور خودکار پولتون توی یه سبد بزرگ و متنوع از دارایی ها پخش می شه. این یعنی اگه یه سهم یا صنعت ضرر کرد، بقیه دارایی ها جبران می کنند و کل سرمایه تون کمتر تحت تاثیر قرار می گیره.
• صرفه جویی ناشی از مقیاس (کاهش هزینه های معاملاتی): وقتی پول زیادی با هم جمع می شه، هزینه های معامله برای هر نفر کمتر می شه. صندوق ها به خاطر حجم بالایی که دارن، می تونن با کارمزدهای کمتری معامله کنن و این صرفه جویی رو به سرمایه گذارانشون هم منتقل کنن.
• نقدشوندگی بالا و سهولت در ورود و خروج: واحدهای بیشتر صندوق ها رو می تونید هر وقت که خواستید بفروشید و پولتون رو دریافت کنید. این یعنی مثل سهام عادی، خرید و فروش واحد صندوق ها خیلی آسونه و پولتون گیر نمی کنه.
• انعطاف پذیری و وجود انواع صندوق برای سلایق مختلف: صندوق ها تنوع زیادی دارن. از صندوق های سهامی که ریسک و بازده بالاتری دارن تا صندوق های با درآمد ثابت که ریسکشون کمه و سودشون تضمینی تره. پس هر کسی با هر میزان ریسک پذیری و هر هدفی، می تونه صندوق مناسب خودش رو پیدا کنه.
• شفافیت و نظارت بر عملکرد مدیران: صندوق ها تحت نظارت سازمان بورس و نهادهای مربوطه هستن. اطلاعات عملکردشون هم به صورت منظم منتشر می شه. این یعنی می تونید به راحتی عملکرد مدیران رو رصد کنید و مطمئن باشید که پولتون درست مدیریت می شه.

معایب احتمالی

البته که هیچ گلی بی خار نیست و صندوق های سرمایه گذاری هم معایب خودشون رو دارن که بد نیست بدونیم:

• هزینه های مدیریتی و کارمزدها: خب، مدیران حرفه ای که رایگان کار نمی کنن! صندوق ها معمولاً کارمزدهای مدیریتی و عملیاتی دارن که از دارایی های صندوق کم می شه. البته این کارمزدها توی ایران معمولاً درصد کمی هستن، اما به هر حال بخشی از سود رو کم می کنند.
• عدم کنترل مستقیم سرمایه گذار بر تصمیمات سرمایه گذاری: اگه شما دوست دارید خودتون تصمیم بگیرید دقیقاً روی چه سهمی سرمایه گذاری کنید یا چه زمانی بخرید و بفروشید، صندوق ها ممکنه براتون مناسب نباشن. چون تصمیم گیری ها رو مدیر صندوق انجام می ده و شما هیچ کنترلی روش ندارید.
• ریسک رقیق سازی در برخی شرایط: بعضی وقت ها اگه تعداد زیادی از سرمایه گذاران همزمان تصمیم بگیرن پولشون رو از صندوق خارج کنن، ممکنه مدیر صندوق مجبور بشه بخشی از دارایی ها رو با عجله و شاید با قیمت نامناسب بفروشه. این می تونه به ضرر بقیه سرمایه گذاران باشه که هنوز توی صندوق مونده اند.

طبقه بندی صندوق های سرمایه گذاری: شناخت انواع و کاربردها

گفتیم که صندوق های سرمایه گذاری انواع مختلفی دارند. شناخت این انواع به ما کمک می کنه تا بفهمیم کدوم صندوق بیشتر به درد ما می خوره و با اهداف سرمایه گذاری ما سازگاره. کتاب روددهقان این طبقه بندی رو بر اساس دو معیار اصلی انجام داده: ساختار سرمایه و ابزارهای سرمایه گذاری.

بر اساس ساختار سرمایه

این تقسیم بندی به نحوه انتشار و بازخرید واحدهای صندوق برمی گرده:

• صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه ثابت (Closed-End Funds): این صندوق ها مثل شرکت های سهامی هستن. یعنی یک بار تعدادی واحد منتشر می کنن و بعد دیگه واحد جدیدی اضافه نمی شه یا کم نمی شه. واحدهای این صندوق ها توی بورس معامله می شن، دقیقاً مثل سهام. پس قیمت واحد اون ها ممکنه با ارزش خالص دارایی هاشون فرق داشته باشه؛ ممکنه بالاتر یا پایین تر از ارزش دارایی ها معامله بشن. نقطه قوتشون اینه که مدیر صندوق لازم نیست نگران ورود و خروج مدام سرمایه گذاران باشه و می تونه روی سرمایه گذاری های بلندمدت تر تمرکز کنه.
• صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه متغیر (Open-End Funds): این ها رایج ترین نوع صندوق ها هستن. برخلاف صندوق های با سرمایه ثابت، این صندوق ها می تونن هر وقت خواستن واحد جدید منتشر کنن یا واحدهای موجود رو از سرمایه گذاران بازخرید کنن. قیمت واحدشون هم همیشه برابر با ارزش خالص دارایی هاشونه. این یعنی نقدشوندگی بالایی دارن و برای سرمایه گذار راحت تره که پولش رو هر وقت خواست وارد یا خارج کنه.

مقایسه این دو مدل نشون می ده که صندوق های با سرمایه متغیر برای بیشتر افراد عادی که دنبال راحتی و نقدشوندگی هستن، بهترند. اما صندوق های با سرمایه ثابت می تونن برای استراتژی های خاص سرمایه گذاری و مدیرانی که دوست دارن آزادی عمل بیشتری توی خرید و فروش دارایی ها داشته باشن، مفیدتر باشن.

بر اساس ابزارهای سرمایه گذاری

این تقسیم بندی بر اساس اینه که صندوق بیشتر توی چه نوع دارایی هایی سرمایه گذاری می کنه:

• صندوق های بازار پول (Money Market Funds): این صندوق ها روی دارایی های خیلی کوتاه مدت و کم ریسک مثل گواهی سپرده بانکی یا اوراق خزانه سرمایه گذاری می کنن. سودشون کمه اما ریسکشون هم خیلی ناچیزه. برای کسایی که دنبال جایگزینی برای حساب بانکی هستن و می خوان پولشون یه سود کم اما مطمئن بده، خوبه.
• صندوق های اوراق قرضه (Bond Funds): این صندوق ها بیشتر روی اوراق قرضه یا اوراق با درآمد ثابت سرمایه گذاری می کنن. ریسکشون از صندوق های سهامی کمتره و سودشون هم معمولاً ثابت یا نزدیک به ثابته. این صندوق ها هم برای اونایی که ریسک پذیری کمی دارن مناسبن.
• صندوق های سهام (Equity Funds): این صندوق ها بیشتر روی سهام شرکت های مختلف سرمایه گذاری می کنن. ریسک بالاتری دارن اما پتانسیل سود بیشتری هم دارن. برای کسایی که ریسک پذیرتر هستن و دنبال بازدهی بالا در بلندمدت می گردن، ایده آلن.
• صندوق های ترکیبی (Hybrid Funds): این صندوق ها ترکیبی از سهام، اوراق قرضه و گاهی اوقات هم بازار پول هستن. سعی می کنن یه تعادلی بین ریسک و بازده ایجاد کنن. برای کسایی که نمی خوان تمام تخم مرغ هاشون رو توی یک سبد بذارن و دنبال یک سرمایه گذاری با ریسک متوسط هستن، مناسبن.
• صندوق های قابل معامله در بورس (ETF): این صندوق ها یه جورایی مثل سهام معامله می شن و قیمتشون هم در طول روز معاملاتی تغییر می کنه. مزیتشون اینه که هم تنوع بخشی یه صندوق رو دارن و هم انعطاف پذیری معامله سهام رو. توی ایران هم این نوع صندوق ها خیلی محبوب شدن و می تونید خیلی راحت اون ها رو توی سامانه های معاملاتی بورس خرید و فروش کنید.

صندوق های سرمایه گذاری در ایران: چالش ها و فرصت ها

بازار سرمایه ایران، در سال های اخیر شاهد رشد چشمگیری در صنعت صندوق های سرمایه گذاری بوده. این صندوق ها تونستن بخش قابل توجهی از نقدینگی جامعه رو جذب کنن و به سمت تولید و فعالیت های اقتصادی هدایت کنن. اما خب، مثل هر بازاری، اینجا هم چالش ها و فرصت های خاص خودش رو داره.

فعالیت معاملاتی و سرمایه ای صندوق ها در بورس اوراق بهادار تهران: صندوق ها در بورس تهران فعالیت خیلی چشمگیری دارن و جزو بازیگران اصلی بازار محسوب می شن. اون ها بخش بزرگی از حجم معاملات رو تشکیل می دن و با خرید و فروش های هوشمندانه، به نقدشوندگی بازار هم کمک می کنن.

تعداد و ترکیب سرمایه گذاران صندوق های سرمایه گذاری: اوایل بیشتر سرمایه گذاران صندوق ها، نهادهای حقوقی بودن. اما رفته رفته، با فرهنگ سازی و افزایش آگاهی عمومی، افراد عادی یا همون سرمایه گذاران خرد هم به سمت صندوق ها اومدن. الان ترکیب سرمایه گذاران خیلی متنوع تر شده و این نشون می ده که مردم بیشتر به این ابزار مالی اعتماد کردن.

ترکیب دارایی های صندوق های سرمایه گذاری: توی ایران، صندوق ها بیشتر روی سهام و اوراق با درآمد ثابت سرمایه گذاری می کنن. صندوق های سهامی که تکلیفشون روشنه، اما صندوق های درآمد ثابت هم به دلیل سود مشخص و ریسک کم، بین مردم محبوبیت زیادی دارن. البته بعضی صندوق ها روی طلا یا حتی ارز هم سرمایه گذاری می کنن.

ضرورت گسترش صنعت صندوق های سرمایه گذاری در کشور: گسترش این صنعت توی ایران خیلی مهمه. چرا؟ چون این صندوق ها می تونن نقدینگی های سرگردان رو به سمت تولید هدایت کنن، به توسعه بازار سرمایه کمک کنن و باعث افزایش سواد مالی مردم بشن. از طرف دیگه، با ارائه ابزارهای متنوع، به سرمایه گذاران کمک می کنن تا ریسکشون رو مدیریت کنن و بازدهی مناسبی به دست بیارن.

خب، حالا که با کلیات و وضعیت صندوق ها تو ایران آشنا شدیم، می رسیم به قسمت اصلی ماجرا: ارزیابی عملکرد صندوق های سرمایه گذاری. اگه قرار باشه از بین صدها صندوق یکی رو انتخاب کنیم، باید بدونیم چطور اون ها رو بسنجیم. کتاب روددهقان به خوبی توضیح می ده که چرا این ارزیابی این قدر مهمه و چطوری می تونیم عملکرد واقعی یک صندوق رو بسنجیم.

مبانی تئوریک قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای (پیش نیاز ارزیابی)

قبل از اینکه سراغ فرمول ها و شاخص های پیچیده برای ارزیابی عملکرد صندوق ها بریم، باید یک سری مبانی رو بدونیم. این مبانی، مثل الفبای علم مالی هستن و بدون اون ها، درک شاخص ها خیلی سخته. کتاب علی اکبر روددهقان هم این مبانی رو به خوبی توضیح داده.

تئوری میانگین-واریانس مارکوییتز و مفهوم پرتفوی کارا

اولین مفهوم مهم، تئوری میانگین-واریانس مارکوییتز هستش. هری مارکوییتز، پدر علم پرتفوی، گفت که سرمایه گذارها همیشه دنبال دو چیزن: بیشترین بازده و کمترین ریسک. اما مشکل اینه که این دو تا اغلب با هم در تضادن. یعنی هر چی بخوای بازده بیشتری داشته باشی، ریسکت هم بالاتر می ره.

مارکوییتز نشون داد که با ترکیب دارایی های مختلف توی یک سبد (پرتفوی)، می شه ریسک رو کاهش داد بدون اینکه بازدهی خیلی کم بشه. اون یه مفهوم رو به اسم مرز کارا معرفی کرد. مرز کارا، مجموعه ای از پرتفوی ها رو نشون می ده که توی هر سطح ریسک، بیشترین بازده ممکن رو دارن. یا برعکس، توی هر سطح بازدهی، کمترین ریسک رو دارن. انتخاب پرتفوی توی این مرز، یعنی شما بهینه عمل کردید.

نظریه بازار سرمایه (Capital Market Theory) و خط بازار سرمایه (CML)

بعد از مارکوییتز، نوبت به نظریه بازار سرمایه رسید. این نظریه میاد یه دارایی بدون ریسک (مثلاً اوراق مشارکت دولتی که سودشون تضمینیه) رو وارد داستان می کنه. با ترکیب این دارایی بدون ریسک با پرتفوی های روی مرز کارا، میشه پرتفوی هایی رو ساخت که حتی از پرتفوی های مرز کارا هم بازدهی بهتری به ازای ریسک مشابه داشته باشن.

خط بازار سرمایه یا CML، نشون دهنده رابطه بین بازده مورد انتظار و انحراف معیار (به عنوان مقیاس ریسک کل) برای پرتفوی های کارا هستش. هر نقطه روی این خط، یک پرتفوی بهینه رو نشون می ده. سرمایه گذاری که هوشمندانه عمل می کنه، باید پرتفویی رو انتخاب کنه که روی این خط قرار بگیره.

مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای (CAPM) و رابطه ریسک و بازده سیستماتیک (خط بازار اوراق بهادار – SML)

یکی از مهم ترین مدل های مالی، مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای یا CAPM هستش. این مدل میاد می گه که ریسک یک دارایی رو می شه به دو بخش تقسیم کرد:

1. ریسک سیستماتیک (یا ریسک بازار): این ریسک مربوط به کل بازاره و نمی شه با تنوع بخشی اون رو از بین برد. مثلاً اگه اقتصاد کشور خراب بشه، تقریباً همه شرکت ها تحت تاثیر قرار می گیرن.
2. ریسک غیرسیستماتیک (یا ریسک خاص شرکت): این ریسک مربوط به خود شرکت یا صنعت خاصه و می شه با تنوع بخشی پرتفوی اون رو کاهش داد یا از بین برد.

مدل CAPM میگه که سرمایه گذار فقط بابت ریسک سیستماتیک پاداش می گیره، چون ریسک غیرسیستماتیک رو خودش می تونه با متنوع سازی پرتفوش از بین ببره. بتای یک سهم، معیاری برای اندازه گیری ریسک سیستماتیک اونه.

خط بازار اوراق بهادار یا SML، رابطه بین بازده مورد انتظار و بتای یک دارایی (ریسک سیستماتیک) رو نشون می ده. این خط برای ارزیابی دارایی های منفرد و حتی پرتفوی ها به کار می ره.

نحوه به کارگیری مدل CAPM در ارزیابی عملکرد صندوق های سرمایه گذاری: CAPM به ما کمک می کنه بفهمیم آیا یک صندوق، بازدهی بیشتری نسبت به ریسکی که متحمل شده، به دست آورده یا نه. یعنی اگه یک صندوق بازدهی ای بالاتر از اون چیزی که CAPM پیش بینی می کنه، داشته باشه، می گیم عملکرد خوبی داشته و آلفای مثبتی داره.

یکی از مهمترین درس های کتاب رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار این است که بازدهی بالا به تنهایی معیار خوبی برای ارزیابی نیست؛ باید همیشه بازدهی را در کنار ریسکی که برای به دست آوردن آن متحمل شده ایم، بسنجیم. این اصل اساسی تمام معیارهای پیشرفته ارزیابی عملکرد است.

معیارهای پیشرفته ارزیابی عملکرد صندوق ها (تعدیل شده از بابت ریسک)

حالا که مبانی رو یاد گرفتیم، وقتشه بریم سراغ معیارهای واقعی که برای ارزیابی عملکرد صندوق ها استفاده می شن. این معیارها رو می گن تعدیل شده از بابت ریسک، یعنی فقط به بازدهی نگاه نمی کنن، بلکه ریسکی که برای به دست آوردن اون بازدهی متحمل شدیم رو هم در نظر می گیرن. کتاب روددهقان این شاخص ها رو با جزئیات خوبی توضیح داده:

شاخص شارپ (Sharpe Ratio): بازده به ازای واحد ریسک کل

شاخص شارپ یکی از معروف ترین و پرکاربردترین معیارهاست. این شاخص می گه به ازای هر واحد ریسک (که با انحراف معیار پرتفوی اندازه گیری می شه)، چقدر بازده اضافی (بیشتر از بازده دارایی بدون ریسک) به دست آوردیم.

فرمولش اینه: (بازده پرتفوی – بازده دارایی بدون ریسک) / انحراف معیار پرتفوی.

هر چی عدد شارپ بالاتر باشه، یعنی صندوق به ازای ریسک متحمل شده، بازدهی بهتری داشته. این شاخص برای مقایسه صندوق هایی که ریسک های متفاوتی دارن، خیلی مفیده.

شاخص ترینر (Treynor Ratio): بازده به ازای واحد ریسک سیستماتیک

شاخص ترینر شبیه به شارپه، با این تفاوت که به جای ریسک کل (انحراف معیار)، فقط ریسک سیستماتیک (بتا) رو در نظر می گیره.

فرمولش اینه: (بازده پرتفوی – بازده دارایی بدون ریسک) / بتای پرتفوی.

این شاخص برای وقتی خوبه که شما پرتفوی متنوعی دارید و ریسک غیرسیستماتیک رو با تنوع بخشی از بین بردید. توی این حالت، فقط ریسک سیستماتیک مهمه و ترینر اون رو اندازه می گیره.

آلفای جنسن (Jensen’s Alpha): عملکرد مازاد بر بازده مورد انتظار CAPM

آلفای جنسن نشون می ده که آیا یک مدیر صندوق، تونسته جادو کنه و بازدهی ای بیشتر از اون چیزی که با ریسکش (بتای پرتفوی) انتظار می رفته، به دست بیاره یا نه.

اگه آلفای جنسن مثبت باشه، یعنی مدیر صندوق واقعاً کارش رو خوب انجام داده و تونسته بازدهی مازاد کسب کنه. اگه منفی باشه، یعنی از انتظارات عقب افتاده. این شاخص مستقیماً مهارت مدیر صندوق رو زیر سوال می بره (یا تایید می کنه!).

شاخص سورتینو (Sortino Ratio): تمرکز بر ریسک نامطلوب (Downside Risk)

سورتینو کمی با شارپ فرق داره. شارپ هم ریسک بالا رفتن و هم ریسک پایین اومدن رو یکسان در نظر می گیره. اما سورتینو فقط روی ریسک نامطلوب یا ریسک نزولی تمرکز می کنه. یعنی فقط نوسانات منفی و ضررها رو در نظر می گیره.

این شاخص برای سرمایه گذارانی که بیشتر نگران ضررهای بزرگ هستن تا نوسانات صعودی، مناسب تره. هر چی سورتینو بالاتر باشه، یعنی صندوق نسبت به ضررهای احتمالی، عملکرد بهتری داشته.

شاخص فاما (Fama Measure): ترکیب کارایی و انتخاب بازار

شاخص فاما، که توسط یوجین فاما (برنده جایزه نوبل اقتصاد) معرفی شده، سعی می کنه دو جنبه از عملکرد مدیر صندوق رو ارزیابی کنه:

1. کارایی یا زمان بندی بازار (Market Timing): اینکه مدیر چقدر خوب می تونه زمان ورود و خروج از بازار رو تشخیص بده.
2. انتخاب بازار (Security Selection): اینکه مدیر چقدر خوب می تونه سهام یا دارایی های مناسب رو برای سرمایه گذاری انتخاب کنه.

این شاخص برای تحلیل عمیق تر عملکرد مدیران خیلی به درد می خوره.

شاخص M2 (Modigliani-Modigliani Measure): تعدیل شاخص شارپ برای مقایسه پذیری

شاخص M2 که توسط مودیلیانی ها (پدر و پسر) توسعه داده شده، در واقع نسخه تعدیل شده شاخص شارپه. این شاخص سعی می کنه پرتفوی مورد ارزیابی رو جوری با ریسک بازار مقایسه کنه که مقایسه پذیری بیشتری داشته باشه. یعنی کاری می کنه که ریسک پرتفوی مورد نظر با ریسک پرتفوی بازار یکی بشه و بعد بازدهیش رو مقایسه می کنه.

این شاخص به خصوص برای مقایسه بصری و آسان عملکرد صندوق ها با معیار بازار، عالیه.

نسبت اطلاعاتی (Information Ratio): ارزیابی مهارت مدیر پرتفوی

نسبت اطلاعاتی نشون می ده که یک مدیر صندوق چقدر می تونه بازدهی مازاد (یعنی بازدهی بیشتر از یک معیار استاندارد یا Benchmark) تولید کنه و این کار رو چقدر پایدار و با ریسک کنترل شده انجام می ده.

فرمولش اینه: (بازده مازاد بر معیار) / (انحراف معیار بازده مازاد).

این شاخص برای سرمایه گذاران نهادی و حرفه ای خیلی مهمه چون بهشون کمک می کنه مهارت واقعی یک مدیر رو تشخیص بدن. هر چی نسبت اطلاعاتی بالاتر باشه، یعنی مدیر صندوق در تولید بازده مازاد، مهارت بیشتری داشته.

مقایسه جامع و راهنمای انتخاب معیار

حالا سوال اینه که توی این همه شاخص، کدوم رو انتخاب کنیم؟ جوابش اینه که بستگی داره!. بستگی به هدف شما به عنوان سرمایه گذار و نوع ریسکی که براتون مهمه.

یک نکته طلایی که روددهقان هم بهش اشاره کرده:

1. اگه شما فقط یک پرتفوی دارید: بهترین معیارها برای ارزیابی عملکرد اون، شاخص شارپ و M2 هستن. چرا؟ چون این ها ریسک کل پرتفو رو در نظر می گیرن و به شما می گن که به ازای هر واحد ریسکی که پذیرفتید، چقدر بازده اضافی کسب کردید.
2. اگه شما چندین پرتفوی دارید و می خواید یه صندوق جدید بهشون اضافه کنید: در این حالت شاخص ترینر بهترین گزینه است. چون پرتفوی شما خودش متنوعه و ریسک غیرسیستماتیک رو پوشش دادید، حالا فقط ریسک سیستماتیک (ریسک بازار) براتون مهمه و ترینر دقیقاً همین رو اندازه گیری می کنه. این معیار برای مقایسه عملکرد مدیران صندوق ها هم خیلی به درد می خوره.
3. اگه چندین پرتفوی دارید و می خواهید عملکرد مدیرانشون رو بسنجید: اینجا آلفای جنسن معجزه می کنه! این شاخص مستقیم می ره سراغ مهارت مدیر و نشون می ده که آیا تونسته از انتظارات بازار بیشتر عمل کنه یا نه. این شاخص برای ارزیابی عملکرد مدیران پرتفوی، ایده آله.

انتخاب درست شاخص، مثل انتخاب ابزار مناسب برای یک کار خاصه؛ اگه ابزار درست رو انتخاب کنید، کارتون سریع تر و بهتر پیش می ره.

مرور پیشینه مطالعات: آنچه تحقیقات گذشته می گویند

هیچ علمی از خلاء به وجود نمی آید. تمام این مدل ها و شاخص هایی که درباره شون صحبت کردیم، نتیجه سال ها تحقیق و بررسی دانشمندان و پژوهشگرانه. کتاب روددهقان هم توی یک فصل کامل، به مرور این پیشینه ها پرداخته تا خواننده با ریشه های علمی موضوع آشنا بشه.

خلاصه ای از مهم ترین مطالعات و تحقیقات داخلی انجام شده

توی ایران هم، با رشد بازار سرمایه و اهمیت صندوق های سرمایه گذاری، تحقیقات زیادی توی این حوزه انجام شده. این تحقیقات سعی کردن تا شاخص های ارزیابی عملکرد رو توی بازار ایران بسنجن، کارایی شون رو بررسی کنن و ببینن کدوم صندوق ها بهتر عمل کردن. مثلاً بعضی مطالعات به بررسی تاثیر عوامل اقتصاد کلان بر عملکرد صندوق ها پرداختن یا اینکه چه مدل هایی برای پیش بینی بازدهی صندوق ها توی بازار ایران کاربرد دارن. این تحقیقات به ما کمک می کنن تا بفهمیم مدل های تئوریک چقدر توی عمل و توی شرایط بازار خاص ایران جواب می دن.

اشاره مختصر به نمونه های برجسته مطالعات خارجی

البته که پایه و اساس بسیاری از این تحقیقات، مطالعات خارجی هستن. پژوهشگرانی مثل شارپ، ترینر، جنسن و فاما که شاخص هاشون رو معرفی کردیم، سنگ بنای این حوزه رو گذاشتن. مطالعات زیادی در آمریکا، اروپا و بازارهای نوظهور انجام شده که عملکرد صندوق ها رو توی شرایط مختلف اقتصادی بررسی کردن. این تحقیقات جهانی، چارچوب کلی رو برای تحلیل صندوق ها فراهم می کنن و به ما دیدگاه های ارزشمندی می دن.

مطالعه این پیشینه ها نشون می ده که ارزیابی عملکرد صندوق ها یک مبحث پویا و در حال تغییره و پژوهشگران همیشه در حال پیدا کردن روش های بهتر و دقیق تر برای سنجش اون ها هستن.

نتیجه گیری: چرا این کتاب (و این خلاصه) برای شما ارزشمند است؟

خب، رسیدیم به آخر داستان! دیدید که سرمایه گذاری توی بورس می تونه مثل یک جنگل پر از درخت باشه. اگه بدون نقشه وارد بشیم، ممکنه گم بشیم یا راه اشتباهی بریم. صندوق های سرمایه گذاری، مثل راهنماهای ماهری هستن که دستمون رو می گیرن و مسیر رو نشونمون می دن. اما خب، از بین این همه راهنما، کدومشون بهتره؟

کتاب رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار نوشته علی اکبر روددهقان دقیقاً همین نقشه راه رو بهمون می ده. این کتاب به شما یاد می ده که چطور مثل یک متخصص، عملکرد صندوق ها رو بسنجید و بهترینش رو برای خودتون انتخاب کنید. از مبانی ابتدایی صندوق ها گرفته تا پیچیده ترین معیارهای ارزیابی ریسک و بازده، همه چیز رو به زبانی ساده و کاربردی توضیح می ده.

شاید فکر کنید که نیازی به این همه جزئیات نیست و یک نگاه به بازدهی صندوق ها توی سایت های مختلف کافیه. اما واقعیت اینه که بازدهی به تنهایی، داستان رو کامل نمی گه. یه صندوق ممکنه بازدهی بالایی داشته باشه، اما برای به دست آوردن اون بازدهی، ریسک های دیوانه واری رو متحمل شده باشه. اون موقع شما ممکنه یک سود کوچک بکنید، ولی اگر بازار برگردد، با ضررهای سنگینی مواجه شوید. پس، درک معیارهای تعدیل شده از بابت ریسک، مثل شارپ، ترینر و آلفای جنسن، برای یک سرمایه گذاری هوشمندانه، ضروریه.

این خلاصه هم دقیقاً برای همون هدف نوشته شده که یک دید جامع و کاربردی از محتوای ارزشمند این کتاب به شما بده. چه سرمایه گذار تازه کاری باشید، چه دانشجوی مالی، یا حتی یک کارشناس باتجربه که می خواد دانشش رو به روز کنه، این کتاب و این خلاصه اش، می تونن براتون خیلی مفید باشن.

پیشنهاد می کنم اگه این مباحث براتون جذاب بود و حس کردید نیاز به درک عمیق تری دارید، حتماً خود کتاب رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار رو مطالعه کنید. باور کنید، سرمایه گذاری توی دانش، همیشه بیشترین بازدهی رو داره و این کتاب، یکی از بهترین سرمایه گذاری هاست. انتخاب هوشمندانه در صندوق های سرمایه گذاری، راهی برای رشد دارایی های شماست.