ترامپ و سرنوشت جنگ اوکراین؛ صلح آمریکایی با ورژن کُره ای

خبرگزاری ساینس بلاگ– مریم خرمائی: تا ۲۴ ساعت دیگر تمام می شود؛ البته به ساعت پرزیدنت ترامپ.

بعضی ها از همین حالا شمارش معکوس پایان جنگ اوکراین را شروع کرده اند- همان جنگی که می گفت اگر در انتخابات ۲۰۲۰ کلید کاخ سفید را به او داده بودند هرگز رخ نمی داد.

وقتی پرسیدند چرا چنین ادعایی را مطرح می کنی جواب داد: «برای اینکه پوتین می داند من دیوانه هستم.»

 ازآنجاکه ترامپ ادامه هزینه در زمین اروپا را مغایر با شعار «اول آمریکا» می بیند برای برقراری حالتی از آتش بس که به آن «ترک مخاصمه پایدار» می گویند عجله به خرج خواهد داد

اکنون فیل به اتاق بیضی برگشته و دوباره همه چیز در روابط آمریکا و جهان غیرقابل پیش بینی شده است. بااین حال به نظر نمی آید که سکان دار کرملین خیلی نگران روبرو شدن با اوضاع پیشرو باشد.

بعد از اعلام نتایج انتخابات ۲۰۲۴ تماس تلفنی ای بین این دو مرد برقرار نشد؛ اما همتای روس در نخستین اظهارنظر علنی به ترامپ تبریک گفت او را شجاع خطاب کرد و از آمادگی برای گفتگو خبر داد.

اما هزاران کیلومتر آن طرف تر در کی یف همتای اوکراینی مضطرب به نظر می رسد؛ چون از همین حالا روزنامه ها تیتر زده اند «زلنسکی با از دست دادن حمایت آمریکا پای میز مذاکره می آید».

 تقریباً از همان ماه های اول جنگ اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ کانال های ارتباطی دولت دموکرات واشنگتن با روسیه مسدود شد و سران اروپا برای یک مدت طولانی (حدود ۲ سال) حتی در حد یک کلمه با پوتین مراوده ای نداشتند.

اما با روی کار آمدن دوباره ترامپ برای همه محرز شده است که دیر یا زود یک جایی در کاخ سفید یا کرملین زنگ تلفن به صدا درمی آید و خط نامرئی دیپلماسی یخ رابطه مسکو-واشنگتن را می شکافد.

این سرنوشت محتوم به بلوک غرب هم تفهیم شده است؛ چراکه «اولاف شولتز» صدراعظم آلمان ۱۰ روز بعد از قطعی شدن پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا گوشی تلفن را برداشت و شماره پوتین را گرفت- اقدامی که زلنسکی آن را به «باز شدن جعبه پاندورا» تشبیه کرد که به زعم او می تواند دور جدیدی از شرارت را رقم بزند. 

بیم رئیس جمهور اوکراین این است که تماس شولتز مقدمه ای باشد بر آغاز مراوده دوباره سایر رهبران غربی با سکان دار کرملین که می تواند به نوبه خود راهگشای خروج پوتین از انزوایی باشد که در دو سال گذشته بر او تحمیل شد.

اما آیا چهل وهفت مین رئیس جمهور منتخب آمریکا واقعاً طرحی برای برون رفت از بحران اوکراین دارد؟

پاسخ نشریه معتبر «پولیتیکو» به این پاسخ منفی است و دلیلش هم آن است که ترامپ هیچ تیمی را برای کار روی یک طرح صلح (آتش بس) مدون منصوب نکرده و مشاورانش باوجوداینکه واقعیت نظامی را درک می کنند با هم اختلاف دارند.

در پی این سازش بحران اوکراین از یک «جنگ فرسایشی» به یک «بازی سیاسی-هویتی بلندمدت» تغییر وضعیت خواهد داد- بازی ای که برنده و بازنده آن در دست آخر مشخص می شود

حال اگر بر حسب احتمال او طرحی داشته باشد در چه قالبی آن را پی ریزی می کند؟

در پاسخ به این سؤال باید دو واقعیت را در نظر گرفت:

*اینکه دقیقاً کِی مشخص نیست اما قطعاً اتمام یا دست کم توقف جنگ اوکراین از اولویت های ترامپ در بدو ورود به کاخ سفید است. این را می توان از چینش اعضای کابینه که اغلب افرادی متمرکز بر چین هستند و در اظهاراتشان سماجت کی یف برای بازپس گیری اراضی ازدست رفته را زیر سؤال می برند به وضوح دید.

*شاید ترامپ شرایط ایجاد صلح پایدار میان مسکو-کی یف را نداشته باشد اما ازآنجاکه ادامه هزینه در زمین اروپا را مغایر با شعار «اول آمریکا» می بیند برای برقراری حالتی از آتش بس که به آن «ترک مخاصمه پایدار» می گویند عجله به خرج خواهد داد.

تا اینجا رسانه ها هر یک به ظن خود و با تکیه بر اظهارات افراد آشنا به سیاست های ترامپ دورنمایی از این آتش بس احتمالی ارائه داده اند که خروجی آن یک تصویر مخدوش است که برای ایستایی به سه پایه اصلی متکی است:

*کنار آمدن کی یف با این واقعیت که دست کم باید قید بخشی از قلمرو خود را که اکنون در تصرف روسیه است بزند.

*ادامه حمایت از اوکراین به ازای تعویق عضویت این کشور در ناتو تحمیل بخش اعظم کمک تسلیحاتی به اروپا و واگذاری حمایت مستشاری و سیاسی به آمریکا.

*ایجاد منطقه حائل (غیرنظامی و خالی از سکنه) به طول تقریبی ۱۳۰۰ کیلومتر در امتداد مرز دو کشور.

اگر چشم انداز ترامپ از طرح خاتمه جنگ اوکراین منطبق بر چنین قاب عکسی باشد مسکو و کی یف هریک باید تا حدی از مواضع قبلی خود کوتاه بیایند: این یعنی اوکراین زمین واگذار کند و روسیه به تعویق (و نه انصراف کی یف از پیوستن به ناتو) راضی شود.

کُره ای کردن یا کره آنیزاسیون کردن بحران اوکراین قاره سبز را برای یک دوره زمانی طولانی در وضعیت بلاتکلیفی قرار می دهد که در آن روسیه و اروپا دست به ماشه منتظر خطای طرف مقابل می ماند

شاید در نگاه اول نتیجه چنین مصالحه ای بُر خوردن اکثر کارت های برنده در دست پوتین باشد؛ چراکه به هرحال او آنچه را «زمین و ملت روس» می داند از «جریان نئونازی مستقر در کی یف» پس خواهد گرفت. اما واقعیت این است که در پی این سازش بحران اوکراین از یک «جنگ فرسایشی» به یک «بازی سیاسی-هویتی بلندمدت» تغییر وضعیت خواهد داد- بازی ای که برنده و بازنده آن در دست آخر مشخص می شود.

آنچه این طرح را نه تنها برای روسیه که برای کل اروپا مخاطره انگیز می کند ایجاد دیوار حائل میان روسیه و اوکراین مشابه آن چیزی است که میان دو کُره وجود دارد.

کره ای کردن یا کره آنیزاسیون کردن بحران اوکراین قاره سبز را برای یک دوره زمانی طولانی در وضعیت بلاتکلیفی قرار می دهد که در آن روسیه و اروپا دست به ماشه منتظر خطای طرف مقابل می ماند.

اگر ترامپ بتواند پوتین را مجاب به پذیرش چنین طرحی کند بازی هوشمندانه ای را آغاز کرده که در آن روسیه و اروپا هم زمان مهار می شوند.

تن دادن مسکو به چنین بازی ای تا حد زیادی به نتیجه محاسبات داخلی کرملین از وضعیت میدانی ظرفیت تسلیحاتی و بنیه اقتصادی روسیه بستگی دارد. اگر هزینه ادامه جنگ فرسایشی به نظر پوتین نامعقول بیاید برای خرید زمان از ورود به بازی ترامپ ابایی نخواهد داشت- بازی ای که به گونه ای غیرقابل باور به مؤلفه های فرهنگی وابسته است.

به نظر می آید که زلنسکی هم تا حد زیادی به امید خریدن زمان برای تضمین بقای خود در قدرت آماده ورود به این بازی باشد. او روز گذشته از تلاش برای تدوین طرحی ۱۰ ماده ای خبر داد که دکترینی پایه ای برای تاب آوری اوکراین به شمار می آید و شامل «حاکمیت فرهنگی و دیپلماسی فرهنگی» نیز خواهد بود.

تن دادن مسکو به چنین بازی ای تا حد زیادی به نتیجه محاسبات داخلی کرملین از وضعیت میدانی ظرفیت تسلیحاتی و بنیه اقتصادی روسیه بستگی دارد

اهمیت بازی با اهرم فرهنگ را وقتی متوجه می شویم که از دریچه چشم پوتین به لزوم برافروختن آتش جنگ اوکراین نگاه کنیم. او مردی است که می گوید اوکراین نوین وام دار «جوزف استالین» است و فراتر از همسایگی بخشی جدایی ناپذیر از تاریخ روسیه تلقی می شود.

از منظر هویت ملت ها در ذهن پوتین روسیه بزرگ هرگز فرونپاشیده تا آنجا که او در سخنرانی ای که همان اوایل جنگ به مناسبت به رسمیت شناختن جمهوری های لوهانسک و دونتسک ایراد کرد به وضوح از فرهنگ مشترک دین مشترک و وابستگی های قومی میان مردم روسیه و اوکراین سخن گفت.

این تأکید نشان می دهد که ازنظر سکان دار کرملین فارغ از مرز های جغرافیایی ملت های روسیه بلاروس و اوکراین در یک بستر معنوی به یکدیگر متصل هستند و دیوارکشی میان آنها در درازمدت خطرناک است- خطری که نه تنها ترامپ به خوبی از آن خبر دارد؛ بلکه سودای بازی با آن را هم دارد.