از هیتلر تا ترامپ؛ چطور رهبران تاریخ حقوق کودکان را نقض کردند؟

البته فناوری تنها کلید کشتن میلیون ها نفر نیست و برخی از مرگبارترین رهبران تاریخ به سلاح هایی که ما امروز آن ها را قدیمی و منسوخ می دانیم تکیه کرده اند! جنگ دهشتناک جهانی دوم سرنوشت بشر را دگرگون کرد. برای اکثر مردم زمانی که به مرگبارترین دیکتاتور تاریخ فکر می کنند نام آدولف هیتلر به ذهن خطور می کند. در خونین ترین نبرد تاریخ بشریت ایدئولوژی ها و گروه هایی که از چند قرن پیش در حال پرورش یافتن بودند به شدیدترین شکل ممکن باهم درگیر شدند. در خط زمانی ای که ما در آن زندگی می کنیم رایش سوم پس از چند سال نبرد فرسایشی نابود شد؛ هیتلر خودکشی کرد و این ایدئولوژی خونبار هم همراه با مرگ او قدرتش را از دست داد.

در زمان رایش سوم کودکان به ویژه در معرض خطر مرگ تحت رژیم نازی قرار داشتند. تخمین زده می شود که حدود ۱.۵ میلیون کودک یا مستقیماً توسط نازی ها یا در نتیجه مستقیم اقدامات آنان کشته شدند. نقض حقوق کودکان در تاریخ بشر سابقه ای طولانی دارد که در هر دوره ای از تاریخ تعریف مفهومی آن متفاوت و معمولا فاقد بار معنایی منفی بوده است. کودکان آسیب پذیرترین گروه جامعه انسانی نخستین کسانی هستند که در معرض هجوم مستقیم انواع ناگواری ها فشارها و مشکلات ناشی از زندگی بزرگترها قرار می گیرند و آن را تحمل می کنند. حقوق کودکان به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از حقوق بشر شامل حق زندگی حق آموزش حق حفاظت از خشونت و حق مشارکت در تصمیم گیری هایی است که بر زندگی آن ها تأثیر می گذارد. با این حال تاریخ نشان می دهد که در زمان های بحران و جنگ این حقوق به راحتی نادیده گرفته می شوند. حقوق کودکان حقوق ویژه یا حقوق متفاوتی نیستند؛ حقوق کودکان حقوق بنیادین بشر است. کودک انسانی است که حق دارد همانند انسان های دیگر با او رفتار شود و بشریت به نوعی مدیون کودکان است؛ بنابراین بهترین چیزی که می تواند به کودکان ببخشد برخورداری از حق و حقوق مناسب است.

نقض حقوق کودکان در تاریخ بشر به ویژه در دوره های سیاسی تاریک از هیتلر تا دونالد ترامپ یک مسأله ی پایدار و نگران کننده است. دوران رژیم نازی تحت رهبری آدولف هیتلر و دوره ی ریاست جمهوری دونالد ترامپ اگرچه از نظر تاریخی و جغرافیایی متفاوت هستند اما در هر دو دوران کودکانی که حقوق بنیادین آن ها نادیده گرفته شده قربانی سیاست های ستمگرانه شدند. در رژیم نازی حقوق کودکان به ویژه آن ها که متعلق به اقلیت های نژادی بودند به طور سیستماتیک نقض شد. برنامه های نژادی نازی که با هدف حذف یهودیان و سایر اقلیت ها طراحی شده بودند شامل موارد زیر بود:   ۱-جداسازی و تبعید؛ کودکان یهودی و رومی به اردوگاه های مرگ فرستاده می شدند. در اردوگاه ها آن ها در معرض شرایط غیرانسانی قرار داشتند. به عنوان مثال در اردوگاه آشویتس هزاران کودک بدون هیچ گونه دلسوزی و در بدترین شرایط کشته شدند؛۲-آموزش ایدئولوژیک: سیستم آموزشی تحت کنترل نازی ها به ترویج ایدئولوژی نژادپرستی و برتری نژاد آریایی پرداخت. کودکان غیرآریایی از دسترسی به آموزش های اساسی محروم شدند و در بسیاری از موارد تحت فشارهای روحی و جسمی قرار گرفتند؛۳-سوءاستفاده از کودکان: در برنامه «زندگی بی رحمانه» (Lebensborn) کودکان آریایی از مادران غیرآریایی جدا شده و به خانواده های آریایی داده می شدند. این سیاست شامل سوءاستفاده و تجاوز به حقوق انسانی آن ها بود.

دولت دونالد ترامپ نیز در خلال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ میلادی با اجرای سیاست هایی که به ویژه به کودکان مهاجر آسیب می زد به نقض حقوق کودکان ادامه داد:۱-فصل مشترک خانواده ها: سیاست «صفر تحمل» باعث جداسازی کودکان از والدینشان در مرز آمریکا شد. این جدایی نه تنها به سلامت روحی و جسمی کودکان آسیب زد بلکه آسیب های بلندمدتی به روابط خانوادگی نهاد خانواده ها وارد نمود؛ ۲-وضعیت پناهندگی: بسیاری از کودکان مهاجر به دلیل عدم دسترسی به وکلای مناسب و اطلاعات کافی در سیستم قضایی به دام افتادند. این مسأله منجر به بلاتکلیفی و ناامیدی در زندگی آن ها شد؛ ۳-شرایط نگهداری: مراکز نگهداری کودکان مهاجر به دلیل عدم امکانات مناسب و شرایط غیربهداشتی به محل هایی ناامن تبدیل شدند. گزارش ها در آمریکا نشان می دهد که برخی از کودکان در این مراکز به سوءاستفاده های جسمی و روانی دچار شده اند.

نکته مشترک در هر دو دوره نادیده گرفتن حقوق انسانی کودکان به عنوان ابزارهایی جهت پیشبرد اهداف سیاسی و ایدئولوژیک است. در دوران هیتلر سیاست ها به طور مستقیم به حذف و نابودی اقلیت ها منجر شد در حالی که در دوران دونالد ترامپ سیاست های ضد مهاجرت به جدایی و تبعید کودکان منجر گردید. نقض حقوق کودکان در دوران هیتلر و ترامپ نه تنها نشان دهنده ی سوءاستفاده از قدرت است بلکه یک یادآوری تلخ از عواقب نادیده گرفتن حقوق بشر می باشد. این دو دوره تاریخی بر اهمیت دفاع از حقوق کودکان تأکید می کنند و نشان می دهند که چه آسیب هایی ممکن است بر نسل های آینده وارد شود. برای ساختن آینده ای بهتر لازم است که جوامع و دولت ها به طور جدی به حقوق کودکان توجه کنند و به حفظ و حمایت از آن ها بپردازند. حفاظت از حقوق کودکان نه تنها یک وظیفه ی انسانی است بلکه پیش نیاز پیشرفت اجتماعی و اقتصادی در هر جامعه ای به شمار می رود. این روزها در جریان انتخابات ۲۰۲۴ ایالات متحده آمریکا صدای پای ترامپ اینقدر نزدیک است که همگان نگران نقض مجدد حقوق کودکان هستند!

*  مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین الملل کودکان